Andrzej Szlęzak: Polaryzacja w Polsce i deformacja tożsamości narodowej

Przed kilku dniami dostałem ostatnią propozycję startu do Senatu w najbliższych wyborach parlamentarnych. Była czwartą z kolei. Wszystkie odrzuciłem. Nie było ofert kandydowania do Sejmu. Z zatwierdzonego już, trzeciego miejsca listy do Sejmu z „Konfederacji”, wyrzucono mnie. Ponoć stało się tak dlatego, że nie jestem sterowalny i nie zgodzę się na koalicję z PiS-em. Choć nikt mi tego nie zarzucił wprost, to i tak potwierdzam; nie jestem sterowalny i gdybym został posłem nie zgodziłbym się na koalicję z PiS-em. Nie to mnie jednak najbardziej zirytowało, ale sposób w jaki mnie z listy wyrzucono. Okazało się, że liderzy Mentzenpartii to niestety gnojki. Trudno. Co robić?

W swoich wyborczych decyzjach mam zatem rozwiązane ręce, więc już w dużej mierze bez emocji przyglądam się wszystkiemu, co się względem wyborów dzieje. W naturalny sposób im bliżej wyborów, tym postawy wyborców polaryzują się, a co za tym idzie różnice pogłębiają się i rośnie wzajemna wrogość. Jak tak czytam, słucham i patrzę, to z tej polaryzacji wyłaniają się dwie największe grupy wyborców, mniej więcej pokrywające się z dwiema największymi formacjami politycznymi. Zastanawiałem się jak je określić. Czym się charakteryzują, czym się różnią i czy da się taką charakterystykę zamknąć w jednym słowie? Znalazłem takie określenia, bardzo często pojawiające się w dyskusjach, mających zjednać najszersze kręgi społeczne. Oto jedni starają się trafić do „zwykłych” ludzi, a druga strona apeluje do ludzi „normalnych”. Kim są „zwykli” i „normalni”, czym się różnią i czy nie jest to tylko pozorne rozróżnienie, a oba określenia bywają stosowane zamiennie? Od razu chcę zastrzec, że nie zaliczam siebie ani do „zwykłych”, ani do „normalnych” i nie wynika to z jakiegokolwiek poczucie wyższości. Mam podobne problemy z trafieniem ze swoimi racjami zarówno do „zwykłych”, jak i do „normalnych” i owszem złości mnie to, ale przede wszystkim smuci. Smuci również dlatego, że chyba zaliczam się do grupy wymierającej dla której nazwy nie mam.

Zatem kim są „zwykli”? Nie trudno się domyślić, że są to głównie zwolennicy PiS-u. „Zwykłym” się przeważnie należy i nie stawia się im wymagań. „Zwykli” przeważnie uważają, że z różnych przyczyn są częściej pokrzywdzeni, a zadaniem państwa jest przede wszystkim tym krzywdom zadośćuczynić. „Zwykli” mieszkają w zwykłych miejscach, a takimi we współczesnej Polsce są wsie oraz małe i średnie miasta. Od „zwykłych” nie oczekuje się samodzielnego myślenia, a wręcz przeciwnie. Dla „zwykłych” Polska to przede wszystkim państwo, które organizuje im życie niemal we wszystkich dziedzinach. „Zwykli” czują się przede wszystkim Polakami natomiast tożsamości europejskiej albo nie rozumieją, albo ją odrzucają. Niestety zbyt rzadko ich poczucie polskości pokrywa się ze rozumieniem kategorii polskiego interesu narodowego. Ich polskość nazbyt często okazuje się głównie emocjonalna i dość płytka intelektualnie, co sprawia, że jest podatna na manipulacje polityczne. Najlepiej widać to w postrzeganiu historii Polski. To mieszanka bycia dumnym z nielicznych zwycięstw militarnych, kultu przegranych powstań oraz resentymentu w stosunku głównie do Rosjan, Niemców i rzadziej Żydów. Ta emocjonalność i płytkość intelektualna u wielu „zwykłych”, zwłaszcza w starszym pokoleniu, współgra z najpowszechniejszym w Polsce modelem katolicyzmu.

Z kolei „normalni” nie są prostym zaprzeczeniem tego, kim są „zwykli”. Owszem, uważają się za „normalnych” w opozycji do ludzi odpowiedzialnych za funkcjonowanie państwa rządzonego przez PiS i szerokich kręgów zwolenników tej partii. Wręcz uważają się za lepszych od „zwykłych”, bo uważają, że są otwarci na świat, bardziej tolerancyjni, nowocześni i postępowi. Jeśli jeszcze przyznają się do polskiej tożsamości, to równie mocno akcentują tożsamość europejską, a członkostwo w Unii Europejskiej jest zdecydowanie mocniej akcentowane niż sprawa niepodległości Polski. Jeśliby rozpatrywać ich polską tożsamość na tle stosunku do historii Polski, to jest to tożsamość trochę schizofreniczna. W ich ujęciu Polacy na przestrzeni co najmniej ostatnich dwustu lat byli narodem głównie opresyjnym w stosunku do prawie wszystkich swoich sąsiadów. Według tego przekazu historia Polski to bardziej powód do wstydu niż dumy. Przede wszystkim Polacy są winni głównie wobec Żydów. Jest tu taki symboliczny akcent kwiatowy. Otóż „normalni” w rocznicę powstania w getcie warszawskim wpinają w ubranie żółty kwiat żonkila i umieszczają go w internecie. Z kolei zupełnie ignorują niebieski kwiat lnu w rocznicę ludobójstwa Ukraińców na Polakach. Są nawet gotowi usprawiedliwiać to ludobójstwo, prześladowaniami Ukraińców przez Polaków w przeszłości. W efekcie przekształca się to w proces wygaszania polskości albo w wygaszanie polskości, rozumianej tak przez ostatnie kilkaset lat. Dla „normalnych” nie istnieje pojęcie polskiego interesu narodowego, ponieważ samo pojęcie narodu kojarzy się z nacjonalizmem, a przede wszystkim bez zastrzeżeń uznają, że co dobre dla UE musi być dobre dla Polski.

Jeśli ktoś zgadza się ze mną co do kierunków politycznej polaryzacji na „zwykłych” i „normalnych”, to musi się również zgodzić, że z nadchodzących wyborów Polska jako państwo silniejsza nie wyjdzie. To jednak pół biedy. Gorzej, że ta polaryzacja pokazuje, że nasza narodowa tożsamość albo się deformuje, a może nawet degeneruje albo po prostu zanika. Państwo da się naprawić w parę dziesiątków lat. Zdegenerowanej albo zanikającej tożsamości narodowej nie da się uratować w takim czasie. A na koniec powstaje pytanie czyje to będzie państwo i komu będzie zależeć na jego niepodległości jeśli polska świadomość narodowa karykaturalnie się wykoślawi albo w ogóle zaniknie?

A Państwo należycie do „zwykłych” czy do „normalnych”?

Andrzej Szlęzak

Źródło: facebook.com