Aleksandr Dugin: Chaos i Logos

We współczesnej nauce nadal mamy do czynienia z zasadniczo logocentrycznym sposobem odkrywania rzeczywistości. Tak więc „chaos” jest tutaj niczym więcej, niźli rozproszoną strukturą logosu, ostatnim wynikiem jego rozpadu, upadku i rozkładu. Współczesna nauka ma do czynienia nie z czymś innym niż logos, ale z rodzajem post-logosu lub ex-logosu: logosem w stanie ostatecznego rozwiązania i regresji. Proces ostatecznej destrukcji i rozproszenia logosu jest, w tym wypadku, pojmowany jako „chaos”. W rzeczywistości jednak nie ma to nic wspólnego z Chaosem, jako takim, z Chaosem w pierwotnym greckim znaczeniu tego terminu. To raczej rodzaj skrajnego zamieszania. René Guénon nazwał epokę, w której żyjemy, erą bezładu. „Bezład” oznacza stan bycia, który przebiega równolegle do porządku i poprzedza go. Dlatego powinniśmy dokonać wyraźnego rozróżnienia między dwoma różnymi pojęciami. Z jednej strony mamy nowoczesną koncepcję chaosu, która reprezentuje post-porządek, albo mieszaninę sprzecznych fragmentów bytu bez jakiejkolwiek jedności i porządku, połączonych między sobą wysoce wyrafinowanymi post-logicznymi odpowiednikami i konfliktami. Gilles Deleuze nazwał to zjawisko „niewspółmożliwym systemem, złożonym z mnóstwa monad” (używając pojęcia monad i współmożliwości, jak u Leibniza). Monady stały się dla Deleuze’a „nomadami”. Opisuje on Ponowoczesność, jako sumę niewspółmożliwych fragmentów, które mogą współistnieć. Nie było to wykonalne w wizji rzeczywistości Leibniza, opartej na zasadzie współmożliwości. Jednak w okresie Ponowoczesności widzimy, jak wykluczające się elementy współpracują. Rój nieuporządkowanych, niewspółmożliwych monad, lub „nomad”, może wydawać się chaotyczny, i w tym właśnie sensie zwykle używamy słowa „chaos” w mowie potocznej. Ale mówiąc ściśle, powinniśmy dokonać rozróżnienia. Musimy więc rozróżnić dwa rodzaje chaosu: ponowoczesny „chaos”, jako odpowiednik bezładu, rodzaj post-porządku oraz grecki Chaos, jako porządek wstępny, jako coś, co poprzedza uporządkowaną rzeczywistość. Tylko ten ostatni można uznać za Chaos we właściwym sensie tego słowa.

Ta druga, ale faktycznie pierwotna koncepcja chaosu powinna być przeanalizowana w sposób staranny i metafizyczny.

Epicką wizję wzlotu i upadku logosu w trakcie rozwoju zachodniej filozofii i historii Zachodu po raz pierwszy podkreślił Martin Heidegger, który twierdził, że w kontekście kultury europejskiej lub zachodniej, logos jest nie tylko podstawową zasadą filozoficzną, ale także podstawą religijnego stosunku, stanowiącego rdzeń chrześcijaństwa. Możemy również zauważyć, że pojęcie kalam, czyli intelektu, znajduje się w centrum islamskiej filozofii i teologii. To samo dotyczy judaizmu (przynajmniej w wizji Filona z Aleksandrii, a przede wszystkim w średniowiecznym judaizmie i Kabale). Tak więc w wysokim stadium Ponowoczesności, w którym żyjemy, przyczyniamy się do upadku logosu, któremu towarzyszy odpowiadający mu spadek klasycznej kultury grecko-rzymskiej i religii monoteistycznej. Owe procesy dekadencji są całkowicie równoległe do tego, co Martin Heidegger uważa za obecny stan kultury zachodniej jako całości. Pochodzenia tego stanu zaniku upatruje w niektórych ukrytych i ledwo rozpoznawalnych błędach, popełnionych podczas wczesnych stadiów greckiej myśli. Coś poszło nie tak na samym początku historii Zachodu, a Martin Heidegger widzi ten zły obrót właśnie w afirmacji wyłącznej pozycji logosu. Owa zmiana została dokonana przez Heraklita i Parmenidesa, ale przede wszystkim przez Platona wraz z rozwojem myśli filozoficznej, która przedstawiała dwa światy lub warstwy rzeczywistości, w których egzystencja była postrzegana jako przejaw tego, co ukryte. Później ten ukryty element został rozpoznany jako logos, jako idea, paradygmat, wzór. Od tego momentu rozwija się referencyjna teoria poznania, wedle której prawda tkwi w bezpośredniej relacji stanu rzeczy z domniemaną niewidzialną istotą lub „naturą, która lubi się chować” u Heraklita. Presokratycy stali na czele tej filozofii, a nieskrępowana eksplozja współczesnej techniki jest jej logicznym wynikiem. Heidegger nazywa to Ge-Stell i uważa za przyczynę katastrofy i zagłady ludzkości, która zbliża się nieuchronnie. Według niego sama koncepcja logosu była błędna, więc zaproponował radykalną rewizję naszego podejścia do samej istoty filozofii i procesu myślowego, a także do znalezienia innej drogi, którą nazwał „innym początkiem”.

Logos pojawił się po raz pierwszy wraz z narodzinami zachodniej filozofii, najwcześniejsza filozofia grecka powstała bowiem już jako coś, co wykluczało Chaos. Dokładnie w tym samym czasie nastąpił rozkwit logosu, ujawniając rodzaj potężnej woli mocy i absolutyzacji męskiego stosunku do rzeczywistości. Kultura logocentryczna w sposób ontologiczny unicestwiła polarne przeciwieństwo samego logosu – kobiecy Chaos. Wyłączność i wykluczenie podbiły inkluzyjność i włączenie. Tak narodził się świat klasyczny, rozciągający się na kolejne 2500 lat – aż do Nowoczesności i racjonalistycznej ery naukowej. Ten świat dobiegł końca. Mimo wszystko jednak, żyjemy na jego rubieżach. W tym samym czasie, w rozpraszającym się ponowoczesnym świecie, wszystkie struktury porządku degradują się, rozbiegają i stają się coraz bardziej zagubione. To zmierzch logosu, koniec porządku, ostatni akord męskiej, wyłącznej dominacji. Nadal jednak pozostajemy wewnątrz struktury logicznej, a nie poza nią.

Aleksandr Dugin

Fragment książki „Czwarta teoria polityczna” prof. Aleksandra Dugina w tłumaczeniu Aleksandry Radlak, dostępnej TUTAJ.