Romuald Rajs „Bury” – nasz Bohater

Jedna z najbardziej znienawidzonych przez środowiska lewicowo-liberalne postać antykomunistycznego podziemia. Romuald Rajs urodził się 30 listopada 1913 r. w Jabłonce na Podkarpaciu. Był jednym z czwórki rodzeństwa wychowującego się w rodzinie rządcy folwarku należącego do majątku rodziny Kraińskich. Bardzo trudne warunki materialne zmusiły go do przerwania nauki w gimnazjum w Sanoku. Szansą na kontynuowanie edukacji było rozpoczęcie służby wojskowej. Wstąpił do Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich. Po jej ukończeniu rozpoczął służbę w plutonie konnym 85 Pułku Piechoty w Nowej Wilejce. Z jednostką tą walczył we wrześniu 1939 r.

Jego służba w podziemiu na dobre rozpoczęła się w 1942 r., gdy nawiązał stosunki z funkcjonującym w Wilnie środowiskiem dawnego RNR „Falanga” i tworzonego przez nią 1. Pułku Pancernego im. Bolesława Chrobrego. Przez kolejne miesiące dowodził oddziałami, które od września 1943 r. stały się częścią 3 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej – jednej z najlepszych formacji partyzanckich, walczących z trzema wrogami: Niemcami, Sowietami i kolaborującymi z III Rzeszą formacjami litewskimi. Dzięki jego wysiłkom w ciągu kilku miesięcy 3 Brygada stała się jednostką mającą najmniejsze straty i osiągającą najlepsze rezultaty w akcjach bojowych spośród wszystkich walczących na Wileńszczyźnie. W lipcu 1944 r. brał udział w akcji „Ostra Brama”. Za odwagę podczas zdobywania podmiejskiej Kolonii Wileńskiej został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i otrzymał awans na porucznika.

W maju 1945 r. wraz z dowodzonym przez siebie plutonem (trzydziestu żołnierzy) dołączył do odtworzonej na Białostocczyźnie 5 Brygady Wileńskiej AK dowodzonej przez „Łupaszkę”. Formacja podlegała wówczas Komendzie Białostockiego Okręgu AK-AKO. Po tym gdy Szendzielarz wydał rozkaz rozwiązania 5. Wileńskiej Brygady AK, „Bury” postanowił walczyć dalej. Podporządkował swój oddział Narodowemu Zjednoczeniu Wojskowemu. Został awansowany do stopnia kapitana i objął funkcję szefa Pogotowia Akcji Specjalnej (PAS) w Okręgu NZW Białystok. Jego oddział, nazywany teraz 3 Wileńską Brygadą NZW (w sumie 228 żołnierzy), stanowił największe ugrupowanie tej organizacji na Białostocczyźnie. 16 września 1945 r. wydał do swoich żołnierzy rozkaz wyjaśniający przystąpienie do NZW: „Znaleźliśmy się tutaj wszyscy, by móc zadokumentować niezłomną wolę Naszego Narodu, że my Polacy nie możemy się zgodzić na ten stan rzeczy, jaki obecnie panuje w Naszym Kraju. III Wileńska Brygada, która weszła w skład NZW, była zawsze wierna Narodowi, nie złoży broni i będzie walczyć dotąd, dopóki ojczyzna nasza nie odzyska pełnej niepodległości w swoich dawnych granicach. Śmierć Wrogom Ojczyzny”.

„Bury” bezkompromisowo zwalczał komunistyczną zarazę. Nie kierowała nim, wbrew bredniom powtarzanym przez spadkobierców żydokomuny – nienawiść etniczna lub wyznaniowa. W szeregach 3 Wileńskiej Brygady NSZ walczyły osoby pochodzenia białoruskiego wyznające prawosławie. Wspaniały patriota został zamordowany po pokazowym procesie 30 grudnia 1949 r. w Białymstoku.

W 1995 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego unieważnił komunistyczny wyrok skazujący Rajsa na śmierć. Stwierdził również, że działania z przełomu stycznia i lutego 1946 r. mogą zostać uznane za zasadne, ponieważ „podejmowano je w stanie wyższej konieczności, który zmusił ich [dowódców oddziału – przyp.] do podjęcia działań nie zawsze jednoznacznych etycznie”. Według wyroku sądu działania Rajsa i jego podwładnych „zmierzały do realizacji celu nadrzędnego, jakim był dla nich niepodległy byt Państwa Polskiego”.

Na podstawie: dzieje.pl/nacjonalista.pl