„Sztuka i Naród” – legendarne pismo polskich nacjonalistów

Polscy nacjonaliści od początku zdawali sobie sprawę z roli kultury w szeroko pojętej walce politycznej. „Sztuka i Naród” to legendarny miesięcznik literacki wydawany konspiracyjnie w Warszawie w latach 1942-1944, związany z Konfederacją Narodu. Pierwszy numer ukazał się 2 kwietnia 1942 roku, cena jednego egzemplarza wynosiła 3 zł, a liczył on 22 strony. Początkowo pismo miało formę zeszytów powielanych, od jesieni 1943 r. było drukowane.

Funkcję redaktora naczelnego pełnili kolejno:

1. Bronisław Onufry Kopczyński (ps. „Stefan Barwiński”) – do aresztowania w nocy z 8 na 9 stycznia 1943 r.; zmarł na Majdanku 5.04.1943 r.
2. Wacław Bojarski (ps. „Jan Marzec”, „Wojciech Wierzejewski”, „Marek Zalewski”) – ranny 25.05.1943, zmarł 5.06.1943 r.
3. Andrzej Trzebiński (ps. „Stanisław Łomień”, „Paweł Późny”) – aresztowany 6.11, rozstrzelany 12.11.1943 r.
4. Tadeusz Gajcy (ps. „Karol Topornicki”, „Roman Oścień”) – do ostatniego numeru.

Zamieszczane w nim były utwory literackie: poetyckie i prozatorskie, artykuły publicystyczne, szkice historyczno-literackie i krytyczno-literackie. Zawierało bardzo dużo recenzji – żywo reagowało na ukazującą się w podziemiu produkcje literacką. Posiadało także dział nekrologów oraz dział satyryczny. Publicystyka „Sztuki i Narodu” chętnie posługiwała się takimi pojęciami jak imperium, kultura imperialna, rewolucja kulturalna, pochwała siły i czynu. Na łamach pisma pojawiła się między innymi idea imperium słowiańskiego (w jednym z numerów znajdowała się mapka takiego imperium) będącego federacją narodów słowiańskich pod przewodnictwem Polski (której granice obejmować miały większość terenów obecnej Białorusi). Narody te miały przeciwstawiać swą wspólną siłę dominacji Rosji i Niemiec. W koncepcjach politycznoustrojowych powoływano się na hasło uniwersalizmu – w którym widziano trzecią drogę pomiędzy totalitaryzmem a liberalną demokracją. Atakowano literaturę Polski przedwrześniowej i pisarzy starszych pokoleń, obarczanych odpowiedzialnością za utratę niepodległości, za to, że odwracając się plecami do problematyki narodowej, stworzyli literaturę niepoważną i nieważną. Trzebiński pisał, że „dwudziestolecie nie zdobyło się na wytworzenie własnego samodzielnego prądu kultury”, „kultura nie była zaprzątnięta żadnym dziełem na miarę historii”, lecz „przeciwnie: starała się wieść życie możliwie autonomiczne, kontemplacyjne i wygodne”. Bojarski dodawał: „Mieliśmy bardzo liczne talenty i bardzo nieliczne dzieła napisane z talentem. Nuda ideowa tłamsiła sztukę. Do wielkiej sztuki zabrakło wielkiego starcia ideowego, w którym giną słabi i krzepną silni”. Krytykowano też zjadliwie współczesnych sobie „panów intelektualistów” w rodzaju Czesława Miłosza czy Juliana Tuwima, zarzucając im ucieczkę od rzeczywistości. Silny sprzeciw budził w nich katastrofizm oraz fatalistyczne przekonanie o bezsensowności działań jednostek w obliczu historii. Szczególnie mocno atakowano w „Sztuce i Narodzie” wpływowe w międzywojniu środowisko Skamandra.

Do tradycji „Sztuki i Narodu” nawiązuje współczesny magazyn nacjonalistyczny „Szczerbiec” w dziale kulturalnym „Hobbit”.

Na podstawie: Sztuka i Naród/nacjonalista.pl