Zbigniew Herbert – jeden z najwybitniejszych polskich poetów i niekwestionowany autorytet moralny. W ramach cyklu „Poezja na Nacjonalista.pl” przypominamy jego wiersz „17 IX”.
***
Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco
a droga którą Jaś Małgosia dreptali do szkoły
nie rozstąpi się w przepaść
Rzeki nazbyt leniwe nieskore do potopów
rycerze śpiący w górach będą spali dalej
więc łatwo wejdziesz nieproszony gościu
Ale synowie ziemi nocą się zgromadzą
śmieszni karbonariusze spiskowcy wolności
będą czyścili swoje muzealne bronie
przysięgali na ptaka i na dwa kolory
A potem tak jak zawsze – łuny i wybuchy
malowani chłopcy bezsenni dowódcy
plecaki pełne klęski rude pola chwały
krzepiąca wiedza że jesteśmy – sami
Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco
i da ci sążeń ziemi pod wierzbą – i spokój
by ci co po nas przyjdą uczyli się znowu
najtrudniejszego kunsztu – odpuszczania win
20 września 2018 o 18:05
Zbigniew Herbert był najwybitniejszym poetą XX wieku. Niesamowita postać.
3 marca 2023 o 12:44
Zbigniew Herbert urodził się 29 października 1924 roku we Lwowie. Tam uczęszczał do szkoły powszechnej pod wezwaniem św. Antoniego oraz gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego. W czasie okupacji Lwowa, najpierw sowieckiej, potem niemieckiej, uczył się na tajnych kompletach i w roku 1943 zdał maturę. Wstąpił do Armii Krajowej i ukończył tajną szkołę podchorążych. Imał się różnych zajęć zarobkowych, był między innymi karmicielem wszy w Instytucie Behringa, produkującym szczepionkę przeciw tyfusowi.
.
W roku 1944 przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Lwowa, wyjechał do Krakowa, gdzie krótko studiował na Akademii Sztuk Pięknych oraz prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaś w roku 1947 ukończył Akademię Ekonomiczną. Potem osiadł – podobnie jak rodzice – w Sopocie i podjął studia filozoficzne u prof. Henryka Elzenberga na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Równocześnie pracował w Narodowym Banku Polskim w Gdańsku i w redakcji „Przeglądu Kupieckiego”. W roku 1948 wstąpił do Związku Literatów Polskich i zatrudnił się w biurze ZLP. W tym samym roku zadebiutował jako felietonista na łamach „Tygodnika Wybrzeża”.
.
W roku 1949 przeprowadził się do Torunia, nawiązał współpracę ze „Słowem Powszechnym”, na którego łamach drukował recenzje, felietony literackie, a także teksty o sztuce i filozofii. Rok później przeprowadził się do Warszawy, gdzie na łamach tygodnika „Dziś i Jutro” zadebiutował jako poeta trzema wierszami: Napis, Pożegnanie września oraz Złoty środek. W tym samym roku zaczął regularnie publikować na łamach „Tygodnika Powszechnego” i wystąpił z ZLP, gdy tylko w zaczęła obowiązywać doktryna realizmu socjalistycznego. W roku 1951 przeprowadził się do Warszawy, tutaj nadal pracował twórczo, zaś na życie zarabiał jako kalkulator i chronometrażysta w Nauczycielskiej Spółdzielni Pracy „Wspólna Sprawa”, ekonomista projektant w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Przemysłu Torfowego, kierownik administracyjny biura Związku Kompozytorów Polskich, a nawet jako ekspedient w sklepie.
.
Zestaw jego dwudziestu wierszy ukazuje się w roku 1954 na łamach wydanego przez PAX almanachu pod zaczerpniętym z poezji Jerzego Lieberta tytułem «…każdej chwili wybierać muszę». W roku 1955 nawiązał trwającą ćwierć wieku współpracę z miesięcznikiem „Twórczość”, na którego łamach publikował swoje najgłośniejsze wiersze, słuchowiska radiowe i eseje podróżne, a także liczne teksty o sztukach plastycznych i kulturze literackiej w Polsce i na świecie. W grudniu tego samego roku na łamach tygodnika „Życie Literackie” był jednym z bohaterów głośnej tzw. prapremiery pięciu poetów, będącej wyrazem przełamywania doktryny socrealizmu i zapowiedzią społeczno-politycznych zmian, do jakich doszło w październiku 1956 roku. Wtedy to, na fali tzw. odwilży ukazał się jego debiutancki zbiór wierszy Struna światła, zaś rok później tom Hermes, pies i gwiazda, zawierający nie tylko wiersze, ale również prozę poetycką. W tym samym czasie pisarz zadebiutował jako dramaturg sztukami Jaskinia filozofów oraz Drugi pokój. W roku 1958 jako stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki wyjechał na Zachód, gdzie przybywał do roku 1960. Podróżował po Francji i Anglii, Włoszech i Grecji. W Paryżu poznał się z Jerzym Giedroyciem i środowiskiem Instytutu Literackiego. Po powrocie do Polski ogłosił w latach 1960–1961 dwie sztuki Rekonstrukcja poety oraz Lalek, zbiór wierszy Studium przedmiotu, a w roku 1962 tom szkiców Barbarzyńca w ogrodzie. Wszystkie te książki spotkały się z wysokim uznaniem krytyki oraz czytelników. Jego utwory na język niemiecki zaczął tłumaczyć Karl Dedecius, zaś na angielski Czesław Miłosz.
.
W roku 1963 pisarz otrzymał swoją pierwszą ważną nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie, zaś w roku 1965 nagrodę im. Fundacji im. Jurzykowskich w Nowym Jorku oraz przyznawaną w Austrii Internationaler Nikolas Lenau Preis. W roku 1965 podjął pracę jako kierownik literacki Teatru im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim oraz wstąpił do zespołu redakcyjnego utworzonego wtedy miesięcznika „Poezja”, gdzie był zatrudniony do roku 1968. W tym samym roku ożenił się z Katarzyną Dzieduszycką.
.
Na przełomie lat 60. i 70. wielokrotnie wyjeżdżał za granicę, podróżował po Europie i Ameryce Północnej. W roku akademickim 1970/1971 pracował jako visiting professor na uniwersytecie w Los Angeles, został przyjęty do Akademie der Künste w Berlinie Zachodnim oraz do Bayerische Akademie der Schönen Künste w Monachium. W 1969 opublikował tom poezji Napis, w roku 1970 zawierające cztery utwory Dramaty, zaś w 1971 w prestiżowej serii wydawnictwa Czytelnik Wiersze zebrane. Wyrazem uznania, jakim cieszył się za granicą, była przyznana mu w Austrii w roku 1973 Nagroda im. Johanna Gottfrieda Herdera.
.
W roku 1974 wykładał na Uniwersytecie Gdańskim, opublikował swój najgłośniejszy zbiór wierszy Pan Cogito, natomiast rok potem podpisał się pod Memoriałem 59 w proteście przeciwko planowanym przez władze PRL zmianom w Konstytucji, zwłaszcza wprowadzeniu do niej zapisów o kierowniczej roli PZPR oraz wieczystym sojuszu z ZSRR. Opowiedział się wtedy po stronie opozycji demokratycznej. Wkrótce, obłożony przez cenzurę zakazem druku, wyjechał za granicę. W roku 1979 na łamach „Twórczości” udało się jednak opublikować pierwsze szkice z cyklu Apokryfy holenderskie, które dopiero w roku 1991 ukażą się w książce Martwa natura z wędzidłem. Do roku 1981 przebywał głównie w RFN, Austrii oraz we Włoszech. Po powrocie do Polski związał się z wydawanym poza cenzurą czasopismem „Zapis”, uczestniczył w życiu politycznym oraz kulturalnym organizowanym przez NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 publikował wyłącznie w wydawnictwach podziemnych oraz emigracyjnych. W 1983 wydał tam 18 wierszy oraz Raport z oblężonego Miasta. W 1986 osiadł w Paryżu, gdzie zmagał się z chorobą i finansowymi niedostatkami. Na emigracji uhonorowano go Nagrodą Węgierskiej Fundacji Księcia Gabora Bethlena oraz Nagrodą im. Bruno Schulza, a także Nagrodą amerykańskiego PEN Clubu, wreszcie Nagrodą miasta Vilenica oraz Jerusalem Prize for the Freedom of the Individual in Society.
.
W roku 1990 w Paryżu wydał zbiór Elegia na odejście i niebawem podjął decyzję o powrocie do Warszawy, dokąd wrócił przez Amsterdam i Berlin w styczniu 1992 roku. W następnych latach nakładem Wydawnictwa Dolnośląskiego wznowił wszystkie swoje dotychczasowe zbiory wierszy, tomy szkiców oraz dramatów. Nawiązał współpracę z „Tygodnikiem Solidarność”, zainicjował dwie akcje: poparcia niepodległości Czeczenii oraz rehabilitacji pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. W latach 1994–1996 uhonorowano go nagrodami Krytyków Niemieckich im. Thomasa Eliota, a także Miasta Münster. Zmagając się z postępującą chorobą przygotowywał do wydania książek, nad którymi pracował od lat, a które ukazały się dopiero po jego śmierci: Labirynt nad morzem oraz Król mrówek. Wiosną 1998 roku ogłosił zredagowany przez siebie tematyczny wybór 89 wierszy oraz tom poezji Epilog burzy.
.
Zmarł 28 lipca 1998 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.