Narodowi radykałowie wywodzący się z przedwojennego ONR „ABC”, skupieni w Grupie „Szańca”, 14/15 października 1939 utworzyli Organizację Wojskową Związek Jaszczurczy, która miała być zalążkiem przyszłego wojska i sił porządkowych. Do inicjatorów jej powstania należeli Władysław Marcinkowski, Witold Kozłowski, Otmar Wawrzkowicz i Tadeusz Salski. Nazwa nawiązywała do historycznego Związku Jaszczurczego, zorganizowanego przez szlachtę oraz mieszczan pruskich i pomorskich pod koniec XIV w. do walki z Zakonem Krzyżackim. ZJ prowadził bardzo szeroką działalność wywiadowczą (także na terenie Rzeszy, zwłaszcza w zakresie wywiadu wojskowego, komunikacyjnego i przemysłowego, co nie umknęło uwadze Niemców, którzy powołali specjalną jednostkę w ramach gestapo do jej zwalczania. Z uwagi na sytuację i brak możliwości organizacja nie prowadziła walki partyzanckiej na dużą skalę, skupiając się na szkoleniu oddziałów, likwidacji osób kolaborujących z okupantem, sabotażu. Komendantem Głównym został por. rez. Władysław Marcinkowski ps. „Władysław Szymkiewicz”. Liczebność Związku Jaszczurczego w 1942 roku, przed utworzeniem Narodowych Sił Zbrojnych (20 września), szacowana była na ok. 10 000.
Wykładnią ideologii i koncepcji ustrojowych środowiska Związku Jaszczurczego jest wydane przez Instytut Norwida opracowanie „Piastowy szlak” autorstwa Stanisława Kasznicy (ostatniego komendanta głównego NSZ).
Na podstawie: Szczerbiec/IPN
14 października 2018 o 11:57
Chwała polskim nacjonalistom – śmierć okupantom!