Edgar Julius Jung – Władztwo miernot. Jego rozpad i zastąpienie przez Nowe Imperium

Słynne dzieło czołowego niemieckiego myśliciela konserwatywnego okresu Republiki Weimarskiej, intelektualnego przywódcy opozycji na początku rządów Hitlera.

Edgar Julius Jung urodził się 6 marca 1894 w Ludwigshafen am Rhein. Był lotnikiem w czasie I wojny światowej, żołnierzem Freikoprsów i członkiem niemieckiego ruchu oporu w Palatynacie. W latach dwudziestych był liderem grupy młodokonserwatysów, czyli tego nurtu konserwatywnej rewolucji, który był najbliższy tradycyjnie rozumianemu konserwatyzmowi, odpornemu na fascynacje radykalizmem (co przydarzyło się Ernstowi Jüngerowi). W imię dynamicznie rozumianej tradycji Jung stał się jednym z pierwszych przeciwników rządów Adolfa Hitlera. Jako sekretarz Franza von Papena był autorem tzw. mowy marburskiej, wygłoszonej 17 czerwca 1934 r. na uniwersytecie w Marburgu przez Papena, która była otwartą krytyką polityki narodowych socjalistów z pozycji konserwatywnych. Za polityczny opór i próbę spisku wobec Hitlera zapłacił najwyższą cenę. Został zamordowany podczas tzw. nocy długich noży. Jung jest niezwykle ważnym, acz w Polsce mało znanym, symbolem oporu niemieckiej prawicy konserwatywnej wobec brunatnego totalizmu w najwcześniejszej fazie jego formowania. Jego najważniejszym dziełem była książka Die Herrschaft der Minderwertigen. Ihr Zerfall und ihre Ablösung (Władztwo miernot. Jego rozpad i zastąpienie przez Nowe Imperium; 1927, II wyd. 1930).

„Jeśli zatem ta książka surowo ocenia sytuację społeczną, kulturalną i polityczną Niemiec cesarskich, to dzieje się to nie w przekonaniu, że czasy, które po niej nastały, stworzyły jakoby lepszą sytuację, respektując nowsze i wyższe zasady. Książka raczej wyraża przekonanie (w zgodzie z tymi, których łączy ten sam ból i ta sama nadzieja), że upadek niemieckości – a tym samym Zachodu – rozpatrywać należy jako systematycznie opadającą krzywą. Jego punkt początkowy zbiega się z przełomem XIV i XV wieku, jednak od rewolucji ulega przyspieszeniu w postępie geometrycznym, gdyż usunięto wszelkie przeszkody. Niniejsze karty nie są ani monarchistyczne, ani republikańskie w sensie historii partyjnej; stanowią krytykę niemieckich niedociągnięć, wykonując pracę na rzecz nowego niemieckiego rozwoju”.

„Ci, co dziś sprawują rządy dusz, przyjemności życia podnoszą do rangi kultu; zabijają tym samym prawdziwą radość życia. – Jako najwyższą cnotę sławią tolerancję, po czym topią tego, co ma odmienne zdanie w morzu nienawiści”.

„…jedną z najgłębszych sprzeczności życia niemieckiego jest to, że ludzie, mądrzy jako jednostki, wykształceni i obdarzeni instynktem, niedający się zbyć banałami, stają się dziećmi, gdy odurzający dym światopoglądu partyjniackiego zaczyna słać się swoimi ławami”.

„Książka Junga jest traktatem filozoficznym o cechach naszej nowoczesności, a przede wszystkim o jej negatywnych aspektach, takich jak: umasowienie, spłaszczenie roszczeń intelektualnych, upadek uniwersytetu i szkolnictwa, zanik wiary w trwałe wartości, zanik solidaryzmu europejskiego, dominacja wartościowań liberalnych opartych na umowie”. (prof. Wojciech Kunicki)

„Władztwo miernot jest najważniejszym dziełem Edgara Juliusa Junga. Praca ta wymierzona była w porządek Republiki Weimarskiej, jednak w 1933 r. Jung uznał, że również narodowi socjaliści wpisują się w szerokie pojęcie miernot. W swej książce przywoływał pojęcie rewolucji utrzymania, czyli rewolucji, która służyłaby konserwatywnym wartościom. Postulowane przemiany miały mieć charakter antyliberalny, antydemokratyczny, ale oparty na wartościach chrześcijańskich i organicznej strukturze społecznej. Dziedzictwo rewolucji francuskiej i rewolucji komunistycznej – zdaniem autora – było nie tyle wyrazem dążeń wyzwolicielskich, co postulatem panowania mechanicznej tyranii większości i pieniądza, prowadzącej do rządów „sprytniejszych” – tytułowych miernot. Jung wskazywał na konieczność uformowania nowej elity, złożonej z ludzi wolnych, ugruntowanych przez tradycję chrześcijańskich Niemiec i Europy. Wydanie traktatu Junga jest pożądane przynajmniej z kilku względów. Po pierwsze uzupełnia polski ogląd konserwatywnej rewolucji w Niemczech o element najbardziej zakorzeniony w obszarze etyki chrześcijańskiej (bliźniaczym zjawiskiem na gruncie polskim było pismo „Bunt Młodych” Jerzego Giedroycia); po drugie przełamuje uproszczony obraz niemieckiej prawicy konserwatywnej jako ugodowej wobec Hitlera [...]; po trzecie wprowadza w niezwykle skomplikowany i interesujący obszar intelektualnego doświadczenia Republiki Weimarskiej; doświadczenia bez wątpienia będącego jednym z kluczowych elementów tradycji myśli europejskiej”. (dr Maciej Zakrzewski)