Heinrich Pesch: Etyka katolicka i gospodarka

Czy w życiu ekonomicznym należy kierować się jakimiś moralnymi obowiązkami? Jak stwierdził Georg von Mayr [1], pytanie to może jawić się jako absurdalne, nie wydaje się aby był jakiekolwiek dobry powód do sugerowania, że prawa moralne nie powinny być stosowane w tak ważnym sektorze życia społecznego jakim jest aktywność ekonomiczna.

Prawa moralne mają uniwersalne uzasadnienie. Ustanawiają one porządek pośród istot ludzkich we wszystkich wolnych aktywnościach. W związku z tym są one ważne dla tego szczególnego sektora ludzkiej działalności, który jest ważny dla życia ekonomicznego.

Nie jest całkiem zbytecznym przypominać ludzkim umysłom tę prostą, oczywistą prawdę, w czasie gdy zwolennicy materialistycznego światopoglądu i krótkowzroczni wielbiciele obecnych trendów ekonomicznych spychając na bok w swoich szalonych próbach wszelkie przeszkody, które mogą stanąć na drodze możliwie najbardziej gwałtownego rozwoju, nie wahają się wykluczać istotność moralnych rozważań w życiu ekonomicznym. Nawet Sombart [2] sugeruje, że wszelkie moralne impulsy i emanacje poczucia sprawiedliwości powinny być zgodne z potrzebami ekonomicznymi rozwijającego się porządku społecznego.

Taki pogląd zakłada, że moralność ostatecznie nie ma żadnego decydującego wpływu na kierunek w jakim postępuje rozwój i sugeruje, że społeczny porządek nie jest zakorzeniony w moralnej glebie.

Reprezentujemy odmienny punkt widzenia. Moralność jest zgodna z każdym rodzajem – bona fide – rozwoju technicznego i ekonomicznego. Nie ogranicza ona, ani nie staje na drodze zdolności i osiągnięć produkcyjnych, które służą wspieraniu prawdziwego dobra ludzkiego. Przeciwnie, wspiera to dobro. Obecnie, stosunki ekonomiczne nie rządzą się same i nie prowadzą one jedynie do czysto technicznych oraz ekonomicznych rezultatów. Ludzka etyka i narodowa ekonomia nie są jedynie dodatkiem do świata materialnego w którym żyją i funkcjonują. Człowiek jest również ograniczony przez moralne obowiązki i musi on działać z szacunkiem należnym innym ludziom oraz wspólnocie narodowej, której on, jako osoba, jest częścią. W rzeczywistości, materialne dobro narodu jest zasadniczo uwarunkowane przez praktyczne zastosowanie praw moralnych i przez stopień moralności, który jest obecny w ekonomicznym życiu narodu.

Oto teza, którą chcemy rozwinąć na następnych stronach tej książki; warto zaznaczyć, że gdy mówimy o etyce mamy na myśli moralność chrześcijańską.

***

„Jeśli nadal będziemy eliminować wszelkie ideały o wartości oraz sile etycznej, jeśli zamontujemy na ich miejsce całkowicie naturalny instynkt samouwielbienia jako siłę przewodnią ekonomii, jeśli postąpimy krok dalej i w poszukiwaniu osobistych korzyści zażądamy dla tej siły przewodniej kompletnej wolności, nie powinniśmy być zdziwieni z powodu konsekwencji. System, który opiera się na fałszywych przesłankach – taki jak system wolnej przedsiębiorczości – i który jest sprzeczny sam w sobie, gdy się go zastosuje, może jedynie prowadzić do absurdalnych konsekwencji. A czym są te absurdalne konsekwencje? Mogą być one podsumowane dwoma słowami: kapitalizm i socjalizm.” (s. 153)

Heinrich Pesch SJ

Z Wprowadzenia do książki „Etyka i Gospodarka Narodowa” (Ethik und Volkswirtschaft).

Przypisy:

[1] Die Pflicht im Wirtschaftsleben (1900), s. 8.

[2] Schriften des Vereins für Sozialpolitik, 88 (1900), s. 253.

Źródło: Xportal.press