Wyatt: Faszyzm po żydowsku – Brit haBirionim

Tytuł niniejszego tekstu może wprawiać w zakłopotanie zawodowych tropicieli antyfaszyzmu. Im w głowie raczej mieści się co najwyżej karp po żydowsku, podczas gdy tytuł czytającym mój tekst psom rafała gawła sugeruje istnienie najprawdziwszego żydowskiego faszyzmu! O tym właśnie jest niniejszy tekst, o organizacji żydowskich nacjonalistów (dokładnie to odłamu syjonistów rewizjonistycznych) głoszących rewizjonizm-maksymalizm będący żydowską wersją faszyzmu. Polskiej przestrzeni naukowej, publicystycznej i informacyjnej znana jest żydowska narodowo-radykalna organizacja Bejtar, jednak praktycznie nigdy nie poruszono tematu żydowskich nacjonalistów wprost identyfikujących się z faszyzmem mimo, że przestrzeń anglojęzyczna dość dużo poświęciła się badaniu tego tematu (o żydowskich faszystach wspomina anglojęzyczna Wikipedia [1],[2]). Taką organizacją było ugrupowanie Brit haBirionim (nazwę organizacji można przetłumaczyć jako „Przymierze Silnych” lub „Przymierze Bandytów”).

Początków Brit haBirionim można się doszukiwać w dwóch procesach, jakie zachodziły w żydowskiej społeczności na terytorium Palestyny oraz szerzej w Europie i na Bliskim Wschodzie. Pierwszym procesem była eskalacja walk żydowsko-arabskich w Mandacie Palestyny, która prowadziła do politycznej radykalizacji obu stron konfliktu. Drugim procesem było powszechne w tamtym czasie uczucie zdumienia sukcesami osiąganymi przez faszystów we Włoszech, które przełożyły się na wzrost popularności nowej idei poza granicami. Na fali tych dwóch procesów powstał ruch rewizjonistów-maksymalistów skupiony w omawianym ugrupowaniu, na czele którego stanęło trzech liderów Uri Zvi Greenberg, Yehoshua Yeivin oraz najważniejsza postać w ruchu – Abba Ahimeir. Ruch od początku swojego istnienia zajął radykalnie opozycyjne stanowisko względem głównego nurtu ruchu syjonistycznego zdominowanego przez lewicę (podejrzewano członków organizacji o zabójstwo Chaima Arlosoroffa, przywódcy syjonistów socjalistycznych).

Rewizjonizm-maksymalizm jako ruch faszystowski dążył do stworzenia na terytorium Palestyny państwa żydowskiego, które opierając się na ideałach faszystowskich miałoby korporacyjny charakter. Rewizjoniści-maksymaliści inspirując się książką Oswalda Spenglera „Zmierzch Zachodu”, chcieli dokonać rewolucji duchowej w narodzie żydowskim poprzez stworzenie „czystego”, integralnego nacjonalizmu żydowskiego, który wyznaczałby się nowym kierunkiem rozwoju społeczności żydowskiej. Chcieli wykształcić nowy typ Żyda, zgodny z koncepcją „Nowego Człowieka”, który charakteryzowałby się na wpół-nietzscheańskim podejściem do życia. Ów Żyd zrywałby z dotychczasowym wizerunkiem Żyda jako kupca i spekulanta na rzecz Żyda-wojownika, który czynem i odwagą stworzyłby nowy Izrael. Rewizjoniści-maksymaliści zerwali z dotychczasową żydowską tradycją judaistyczno-talmudyczną, byli z charakteru futurystami, a nowe żydowskie wartości duchowe miały nawiązywać do tradycji Machabeuszy i sykariuszy (w tym do tradycji Masady). Charakter psychologiczny ugrupowania dobrze oddaje ich motto „zdobywaj lub giń”. Silne znaczenie miała w środowisku Brit haBirionim dyscyplina. Oto co Abba Ahimeir mówił o dyscyplinie:

„Nie mas potrzebujemy, ale mniejszości. Chcemy kształcić ludzi na Wielki Sąd Boży, którzy będą ślepo podążać za swoim liderem ku wielkiemu niebezpieczeństwu. Nie partia, ale zakon, grupa jednostek poświęcających siebie dla wielkiego celu. Są zjednoczeni we wszystkim, ale ich życie prywatne jest podporządkowane zakonowi. Żelazna dyscyplina, kult wodza, dyktatura.”

Nowy Żyd miał stać się zdobywcą, odrzucono mieszczańską i burżuazyjną mentalność na rzecz kultu siły. Odrzucono również żydowską tożsamość diaspory, nowa kultura żydowska miała bazować na narodzie żydowskim mającym swoją ojczyznę w Palestynie, na języku hebrajskim i na kulturze hebrajskiej. Żydzi mieli stać się na powrót Hebrajczykami. Rewizjoniści-maksymaliści odrzucali komunizm, socjalizm, liberalizm, kapitalizm, internacjonalizm, demokrację i pacyfizm na rzecz korporacjonizmu, nacjonalizmu, współpracy klas, militaryzmu i systemu wodzowskiego. Nurty liberalne i socjalistyczne syjonizmu oskarżali o reprezentowanie interesów poszczególnych klas żydowskich, zamiast narodu żydowskiego jako całości. Po zwycięstwie Hitlera i NSDAP w wyborach w Niemczech w 1933 roku Abba Ahimeir początkowo liczył na współpracę z nowym, narodowo-socjalistycznym rządem Niemiec, ich zwycięstwo przyjął entuzjastycznie, jednak po rozczarowaniu związanym z prowadzeniem konsekwentnie antysemickiej polityki przez rząd hitlerowski, ostatecznie Ahimeir wyraził dezaprobatę dla systemu istniejącego w III Rzeszy i dla polityki tego państwa. W późniejszych latach byli członkowie Brit haBirionim byli zaangażowani w akcje wymierzone przeciwko niemieckim narodowym socjalistom, przykładowo zrywanie flag ze swastykami w konsulatach niemieckich.

Rewizjonizm-maksymalizm jest jednym z przykładów żydowskich ruchów politycznych przyjmujących radykalnie nacjonalistyczne stanowisko. Był to jednak ruch polityczny mający efemeryczny charakter, ostatecznie istniał w cieniu o wiele silniejszego ruchu syjonistów-rewizjonistów kierowanych przez Żabotyńskiego, który miał bardziej narodowo-radykalny charakter. Warto wspomnieć o innych formacjach politycznych żydowskiego radykalnego nacjonalizmu, przykładowo o grupie zbrojnej Lehi. Lehi, inaczej zwana Gangiem Sterna (od nazwy przywódcy grupy Avrahama Sterna) wypracowała ciekawą ideologię mającą eklektyczny charakter, która ewoluowała w czasie. Do śmierci Sterna, 1942 roku ideologicznie miała faszystowski charakter, wysłała Hitlerowi ofertę (bez odpowiedzi) utworzenia żydowskiego legionu w ramach Wehrmachtu, który walczyłby przeciwko bolszewikom na froncie wschodnim oraz przeciwko Brytyjczykom w kampanii afrykańskiej. Od 1944 roku przyjęła pozycję narodowego bolszewizmu, a od 1945 roku również antyimperialistyczną. Ze środowiska Lehi oraz Brit haBirionim po wojnie wywodził się kanaanizm – ruch polityczny postulujący współpracę Żydów i Arabów na bazie jedności etniczno-kulturowej ludów semickich oraz wspólnego dziedzictwa Kanaanu. Do lat 90’ istniała również żydowska grupa Kach wyznająca ideologię kahanizmu, stanowiącej połączenie fundamentalizmu religijnego judaizmu ortodoksyjnego oraz radykalnego nacjonalizmu. Postulowała stworzenie czysto żydowskiego państwa i wysiedlenie Palestyńczyków. Przez swój ekstremistyczny charakter została zakazana. Kahanizm ma jednak do dzisiaj wielu zwolenników.

Niniejszy tekst jest prawdopodobnie pierwszym lub jednym z pierwszych tekstów napisanych w języku polskim, które opisują ugrupowanie żydowskich nacjonalistów wprost identyfikujących się z faszyzmem. Temat jest bardzo ciekawy i obalający antyfaszystowskie stereotypy, dlatego warto, by badacze poświęcili mu nieco miejsca w pracach naukowych i publicystyce.

Wyatt