Knut Hamsun: Więzień polityczny w Norwegii

Siedzę na rozstaju dróg, trzymając w ręce kartkę pocztową do domu w Norholm. Napisałem na tej kartce, żeby spróbowali znaleźć mi jakieś buty i teraz czekam, że może ktoś pójdzie tędy do wsi i zechce zabrać kartkę. Pierwszym przechodniem jest młody chłopak, w wieku może szesnastu lat o mrocznej, nieprzystępnej twarzy, lecz ja mimo to wstaję, wyciągam kartkę i mówię:

– Czy zechciałby pan być tak dobry i wrzucić tę kartkę do skrzynki?

Chłopiec drgnął, twarz nachmurzyła mu się jeszcze bardziej i zanim zdążyłem dokończyć, słyszę burczenie i widzę, że on idzie dalej, nie zwracając uwagi na moją prośbę.

– Pan pewnie nie idzie do wsi! – wołam za nim, jakbym chciał go wytłumaczyć. On jednak nie odpowiada. Po prostu idzie. Skoro tak mi się nie powiodło przy pierwszej próbie, nie mam już odwagi zwrócić się do nikogo innego i wracam do szpitala.

Nie ulega wątpliwości, że ów młody chłopak mnie znał. Dobrze wiedział, że jestem aresztantem i chciał pokazać swój wyniosły stosunek do takiego człowieka, którego nie wiadomo po co ziemia nosi. Dorobiliśmy się w Norwegii politycznych aresztantów. Do naszych czasów więzień polityczny był dla nas jedynie żądnym przygód bohaterem rosyjskich powieści, nigdyśmy nikogo takiego nie widzieli, samo pojęcie było u nas nieznane. Thrane, Kristian Lofthus, Hans Nielsen Hauge się nie liczą. Ale teraz mamy takiego, który się liczy; mówi się, że występuje w czterdziestu, pięćdziesięciu, sześćdziesięciu tysiącach egzemplarzy. A może dużo, dużo więcej. Całe gromady takich przemierzają norweski kraj. Trudno, niech będzie, co ma być.

Ludziom więzień polityczny kojarzy się z przestępstwem kryminalnym, może chodzi taki z karabinem maszynowym, należy się wystrzegać jego noża, zwłaszcza młodzież i dzieci powinny się mieć na baczności. Przekonałem się o tym w ciągu ostatnich tygodni i miesięcy, to była wstrząsająca obserwacja. Co by szkodziło temu młodemu człowiekowi okazać uprzejmość i zabrać moją pocztówkę? Ja się nie użalam, stwierdzam tylko, jak się sprawy mają. Naprawdę nie wiadomo, jak wysłać tę moją kartkę. Rozumiem, że młode siostry chciałyby być wolne, kiedy idą do miasteczka. Listonosz też kartki nie wziął. Czytam, chodzę i układam pasjanse.

A propos noża. Wpadł mi w ręce jakiś fiński nóż, a ja nie rozumiem skąd się wziął. Bardzo ładny nóż z melchiorowym trzonkiem i w skórzanym futeraliku. Pytam człowieka, który sprząta dziedziniec, ale to nie jego. Muszę chyba zapytać siostrę przełożoną. Przyszedł do mnie jakiś pan w szarym letnim garniturze, ukłonił się, ale nic nie powiedział. Wychodził pewnie z założenia, że go znam, ale tak nie jest. Potem coś wymamrotał, zdawało mi się jakby mówił, że jest doktorem i wymienił nazwisko. Nie dosłyszałem i musiałem zapytać jeszcze raz. Erichsen? Ale ja znam tylko jednego doktora Erichsena i on podobno został aresztowany, tak słyszałem. Obcy pan zaczął szukać czegoś w portfelu, pewnie swego biletu wizytowego, ale nie znalazł i dał spokój. Staliśmy, jakby nie wiedząc co począć.

– Czy pan czegoś ode mnie chce? – spytałem.

Potrząsnął głową, że nic nie chce, i zrozumiałem, że chciał się tylko ze mną przywitać.

– Bardzo dziękuję. To miło z pańskiej strony. Ja się teraz spotykam przeważnie z policjantami, jestem więźniem, wie pan, zdrajca kraju…

– Jak się panu tu powodzi? – pyta gość.

– Znakomicie.

Wkrótce potem poszedł. Był bardzo uprzejmy, niestety mówił nie dość głośno jak dla mnie.

Knut Hamsun

Fragment z „Na zarośniętych ścieżkach”.