Korporacjonizm w Polsce – przeciwko marksizmowi i liberalizmowi

Idee korporacjonizmu zaczęły przenikać do Polski już z początkiem XX w., a ich pierwszą manifestacją był list pasterski W sprawie społecznej z 20 I 1903 abpa lwowskiego — Józefa Bilczewskiego (1860-1923). Wyraźne ożywienie dyskusji nad tą koncepcją było następstwem opublikowania encykliki Quadragesimo Anno, stąd też najbardziej znaczącymi przedstawicielami tej doktryny byli uczeni ściśle identyfikujący się z nauką społeczną Kościoła (w tym członkowie Rady Społecznej przy Prymasie Polski, która 1935 wydała uchwałę w sprawie organizacji zawodowej społeczeństwa).

Korporacjonizm w międzywojennej Polsce promowali m.in. Ludwik Kazimierz Górski (1894-1945), Marian Manteuffel (1871-1941), Ignacy Czuma (1891-1963), Leopold Caro (1864-1939), księża: Aleksander Wóycicki (1878-1954), Antoni Szymański (1881-1942), Antoni Roszkowski (1894-1939), Piotr Kałwa (1893-1974), Stefan Wyszyński (1901-1981) Jana Piwowarczyk (1889-1959) oraz przedstawiciele różnych nurtów politycznych: konserwatyści Władysław Leopold Jaworski (1865-1930), Kazimierz W. Kumaniecki (1880-1941) i Jan Bobrzyński (1882-1951), jeden z najważniejszych ideologów „młodej endecji” — Adam Doboszyński (1904-1949), czy „nacjonalista legionowy” z piłsudczykowskiego „Jutra Pracy” — Jan Hoppe (1902-1969). Sympatie polskich korporacjonistów kierowały się z reguły ku rozwiązaniom austriackim i portugalskim. Ocena włoskiego korporacjonizmu faszystowskiego ewoluowała od pozytywnych ku negatywnym wraz z pełniejszym rozpoznawaniem jego etatystycznego charakteru, natomiast korporacjonizm w Niemczech hitlerowskich spotykał się od początku z niemal jednomyślną negacją (wyjątkiem była pozytywna ocena polityki gospodarczej III Rzeszy ze strony — skądinąd uczonego żydowskiego pochodzenia — propagatora solidaryzmu, prof. Caro).

Najbardziej steoretyzowany kształt doktryny w Polsce dał długoletni rektor KUL, ks. A. Szymański. Akcentował on, iż błędne jest pojmowanie korporacjonizmu tylko jako ustroju gospodarczego, podczas gdy jest on przede wszystkim i w całości ustrojem społecznym, w tym sensie, iż dotyczy społecznych warunków działalności gospodarczej. Odrzucając dwie błędne i jednostronne skrajności — indywidualizm i kolektywizm — podkreślał syntetyczny charakter katolickiej nauki społecznej, łączącej personalizm z organicyzmem. Przyjmując z kolei nadrzędność dobra powszechnego całości, nad którym pieczę sprawować ma władza publiczna, przestrzegał przed lekceważeniem szczegółowych dóbr powszechnych mniejszych organizmów, jak rodzina czy stan zawodowy. Ten ostatni traktował bez wahania jako twór naturalny i spontanicznie wytwarzający w swoim obrębie hierarchię kierowniczą. Istnienie obligatoryjnych korporacji nie wyklucza także i nie znosi prawa do tworzenia innych stowarzyszeń (dobrowolnych), w tym odrębnych organizacji pracodawców i pracobiorców. Zakaz działania dotyczyć winien jedynie organizacji uprawiających walkę klasową i nie godzących się na współpracę klas.

Po 1989 roku w Polsce idee korporacjonizmu regularnie promują magazyn „Szczerbiec” oraz portal Nacjonalista.pl.

Na podstawie: nacjonalista.pl/legitymizm.org