Ferdynand Goetel: Co to jest faszyzm?

Dziś, kiedy faszyzm porósł już w teorię, coraz częściej, coraz powszechniej popełnia się błąd, biorąc jego przejawy wtórne czy uboczne za czysto faszystowską monetę. Gra, prowadzona przez przeciwników faszyzmu na platformach takich, jak rasizm, totalizm, dyktatura, przysłania ludziom chwiejnym zasadniczą prawdę, że faszyzm jest przede wszystkim postawą psychiczną, napięciem woli, wzmożeniem aktywności, uzdolnieniem wewnętrznym do ofiar i wysiłków, jednym słowem tym, co nazywamy heroicznym stosunkiem do życia. Tylko ta jego właściwość jest „autentyczna” i nie dająca się zastąpić niczym innym. Tylko ta jest miarodajna. I tylko ta najbardziej ogólnoludzka.

Jak dalece nieprzemienną jest treść duchowa faszyzmu, świadczy najlepiej fakt, że Hitler, tak bardzo czuły na sprawę niemieckiej czy germańskiej oryginalności – dla odrębności swego ruchu znalazł tylko znak swastyki, ale nazwać go już „swastykizmem” nie zechciał i sięgnął po stary już właściwie rekwizyt „narodowego socjalizmu”. Życie stworzyło zeń co prawda rychło pozbawiony już racjonalnego znaczenia skrót „nazi”, i wprowadziło pojęcie „hitleryzmu”, ale świat rozumiał nadal, że hitleryzm jest również faszyzmem.

Jest nim także i „frankizm” hiszpański, i Croix de Feux Francji, mógł nim być i polski obóz legionowy, a może nim stać się każdy młody nacjonalistyczny prąd, jaki jeszcze powstanie, a będzie dość odważny, aby z pełnym poczuciem odpowiedzialności połączyć w jednym zespole wiary sprawę sprawiedliwości społecznej i miłości do swego narodu, które dopiero razem tworzą ową atmosferę, wyzwalającą duszę nowoczesnych mas. Tylko krótkowzroczni lub umyślnie niedowidzący ludzie mogą dopatrywać się w sile przerzutowej faszyzmu rezultatów propagandy, materialnego nacisku czy nawet prowokatorskich machinacji. Tylko niepewni siebie będą w nim przede wszystkim podejrzewać włoską czy niemiecką „agresję”. Faszyzm, owszem, pochodzi z Włoch, ale tak, jak rzeka pochodzi od swego pierwszego źródła, a ma mimo tego liczne i samodzielne dopływy oraz cały nieujawniony basen podziemny.

Podkreślam to z takim naciskiem, bo nie ma dość słów, aby przestrzec opinię przed zamętem pojęć, spowodowanym przez dialektykę wyrozumowaną, która raz po raz zaskakuje nas drugorzędnymi, zastępczymi pojęciami faszyzmu.

Ferdynand Goetel