Jacob i Wilhelm Grimm: Dobry interes

Pewien chłop sprzedał na jarmarku krowę za siedem dukatów. Kiedy wracał do domu, usłyszał z daleka, jak żaby rechotały w stawie:

- Kwa, kwa, kwa, kwa!

- Cicho, głupie – zawołał chłop – nie dwa, a siedem dukatów dostałem!

Ale żaby rechotały ciągle:

- Kwa, kwa, kwa, kwa!

Kiedy chłop zbliżył się do stawu, zawołał:

- Ja przecież lepiej wiem, za ile krowę sprzedałem. Powtarzam wam, za siedem, a nie za dwa.

A żaby swoje:

- Kwa, kwa, kwa, kwa!

- Jeśli nie wierzycie – zawołał chłop – to wam przeliczę.

I wyjął pieniądze z kieszeni. Ale na próżno odliczał je żabom, grosz po groszu. Nie zważając na jego rachunki, rechotały ciągle:

- Kwa, kwa, kwa, kwa!

- Ejże – zawołał chłop – jeśliście takie mądre, to przeliczcie same! – i rzucił pieniądze do stawu.

Po czym usiadł na brzegu czekając, aż żaby przeliczą pieniądze i oddadzą mu je. Ale żaby skrzeczały dalej:

- Kwa, kwa, kwa, kwa! – a pieniędzy nie oddawały.

Chłop czekał i czekał, aż zmrok zapadł i musiał iść do domu. Odchodząc nawymyślał żabom:

- Ach, wy zakute łby, wy ubłocone brudasy, skrzeczycie, że aż uszy człowiekowi puchną, a siedmiu dukatów nie potraficie przeliczyć! Myślicie może, że będę tu czekał, aż skończycie liczenie?

I oddalił się, a żaby wołały za nim ciągle:

- Kwa, kwa, kwa, kwa! – że wrócił do domu wściekły.

Po pewnym czasie nabył sobie chłop nową krowę, zabił ją i obliczył, że jeśli dobrze sprzeda mięso, to dostanie tyle, ile go obie krowy kosztowały, a skóra zostanie mu w zysku. Zawiózł więc mięso do miasta, ale przed bramą opadła go zgraja psów, z wielkim chartem na przedzie. Chart skoczył do mięsa, szczekając:

- Hauwau, hauwau!

A chłop na to:

- Rozumiem cię dobrze, wołasz: kawał, kawał, bo chcesz dostać kawał mięsa. Ale na nic ci się to nie zda.

Pies zaś odpowiedział:

- Hauwau, hauwau!

- A nie zjesz nic – zapytał chłop – i nie dasz swoim kolegom?

- Hauwau, hauwau! – odparł pies.

- No, jeśli nalegasz – rzekł chłop – to weź mięso, znam cię i wiem, gdzie służysz. Ale odnieś je zaraz swemu panu i pamiętaj: za trzy dni mam mieć w domu pieniądze, bo będzie źle!

Po czym wyładował mięso i zawrócił. A psy zbiegły się wszystkie do mięsa, szczekając:

- Hauwau, hauwau!

Chłop, który słyszał to z daleka, rzekł do siebie:

- Teraz już wszystkie chcą po kawale, ale chart jest za mięso odpowiedzialny.

Gdy trzy dni minęły, pomyślał chłop: ,,Dzisiaj wieczór będziesz miał pieniądze w kieszeni!” i czekał uradowany do wieczora.

Ale nikt się nie zjawił z zapłatą.

- Człowiek nie może już na nikim polegać – powiedział chłop do siebie.

Stracił wreszcie cierpliwość, poszedł do miasta i udał się do rzeźnika, żądając pieniędzy. Rzeźnik myślał, że to żarty, ale chłop rzekł:

- Żarty na bok, zapłać mi za krowę. Czy chart nie przyniósł ci jej przed trzema dniami?

Rozgniewał się rzeźnik i wygnał chłopa, grożąc mu szczotką.

- Poczekajże – powiedział sobie chłop – jest jeszcze sprawiedliwość na świecie! – i udał się na królewski zamek, prosząc o posłuchanie.

Król siedział właśnie ze swoją córką, gdy wprowadzono chłopa, który opowiedział o swoim nieszczęściu:

- Żaby i psy oszukały mnie, a rzeźnik poczęstował kijem!

Gdy królewna usłyszała opowiadanie chłopa, wybuchnęła głośnym śmiechem, a król rzekł:

- Racji przyznać ci nie mogę, ale otrzymasz inną nagrodę. Córka moja, póki żyje, nigdy się nie śmiała i obiecałem dać ją za żonę temu, kto ją pierwszy rozśmieszy. Ty więc dostaniesz za żonę moją córkę i możesz Bogu za swe szczęście podziękować.

- O – rzekł chłop – dziękuję ślicznie, mam już w domu jedną żonę, a i jej mam za dużo: jak wracam do domu, zdaje mi się, że w każdym kącie jedna stoi.

Król rozgniewał się i rzekł:

- Jak śmiesz odpowiadać tak grubiańsko królowi!

- Ach, panie królu – chłop na to – czegóż można więcej żądać od wołu, jak wołowiny!

- Poczekaj – odparł król – nagroda jednakże cię nie minie. Teraz odejdź stąd, ale za trzy dni wróć tu, a każę ci wyliczyć pięć setek.

Gdy chłop wychodził z zamku, żołnierz, stojący na warcie, rzekł doń:

- Rozśmieszyłeś królewnę, dostaniesz więc pewnie sowitą nagrodę.

- Oczywiście – odparł chłop – wyliczą mi pięć setek.

A żołnierz na to:

- I cóż ty poczniesz z taką kupą pieniędzy, daj mi coś z tego!

- Dobrze – rzekł chłop – po znajomości dwie setki możesz dostać. Zgłoś się za trzy dni u króla i każ je sobie wyliczyć.

Żyd, który stał obok i słyszał tę rozmowę, pobiegł za chłopem i rzekł:

- Ach, ty szczęśliwcze, w czepku urodzony! Cóż poczniesz z twardymi dukatami. Jeśli chcesz, to ci je wymienię na drobne.

- Dobrze – odparł chłop – zamień mi trzy setki. Dawaj zaraz pieniądze, a za trzy dni zgłoś się do króla i każ sobie trzy setki wyliczyć.

Kupiec ucieszył się z dobrego interesu i odliczył chłopu złe grosze, których trzy tyle były warte co dobrych dwa. Po trzech dniach udał się chłop do króla.

- Ściągnijcie mu surdut – rzekł król – i wyliczcie pięć setek!

- Ach – rzecze chłop – niestety, nie należą one już do mnie. Dwie setki podarowałem żołnierzowi, a trzy zamienił mi Żyd na drobne. Według prawa nic mi się już nie należy.

Na to weszli do sali żołnierz i Żyd żądając swojej należności. Toteż wyliczono im kije skrupulatnie. Żołnierz zniósł je cierpliwie, bo był wytrwały, ale Żyd jęczał:

- Oj, waj! Czy to twarde dukaty?

Król śmiał się z chłopa, a że gniew jego minął, rzekł doń:

- Ponieważ straciłeś nagrodę, zanim ci ją wypłacono, w zamian dam ci inną: idź do mojego skarbca i weź sobie pieniędzy, ile zapragniesz.

Chłop nie dał sobie tego dwa razy powtórzyć i napchał w kieszenie, ile wlazło. Potem poszedł do karczmy i począł liczyć pieniądze. Żyd poszedł za nim chyłkiem i usłyszał, co chłop do siebie mruczy:

- A jednak mnie ten łobuz król wywiódł w pole! Nie mógł to sam wypłacić mi tych pieniędzy, wiedziałbym przynajmniej, ile ich mam. Skąd mogę być pewny, czy tak na chybił trafił zgarnąłem tyle, ile mi się należało!

- Zachowaj Boże! – powiedział Żyd do siebie – on przecie uwłacza naszemu panu! Pójdę do niego i powiadomię go o tym, za to dostanę nagrodę, a chłop zasłużoną karę.

Kiedy król usłyszał o tym, co chłop wygadywał, wpadł w gniew i kazał Żydowi sprowadzić winowajcę. Żyd pobiegł więc do chłopa:

- Masz udać się do króla, tak jak stoisz!

- Już ja sam lepiej wiem, co się należy – odparł chłop – Wpierw każe sobie uszyć nowy surdut. Tobie się wydaje, że człowiek, który ma tyle pieniędzy, będzie chodził w starych łachmanach?

Żyd widząc, że chłop nie ruszy się bez nowego surduta, a cały w strachu, że jak gniew króla ostygnie, to jego ominie nagroda, a chłopa kara, rzekł:

- Z czystej przyjaźni pożyczę ci surdut na tę chwilę; czego człowiek nie robi z miłości!

Chłop przyjął ofertę, włożył surdut Żyda i udali się razem na zamek. Król powtórzył chłopu obraźliwe słowa, o jakich doniósł mu Żyd.

- Ach – rzekł chłop – przecież co Żyd powie, to zełże, takiemu prawda nie przejdzie przez usta. Teraz gotów powiedzieć, że ubrałem się w jego surdut.

- Co to znowu ma znaczyć? – krzyknął Żyd. – A może to nie mój surdut? Może nie pożyczyłem ci go z czystej przyjaźni, żebyś mógł stawić się przed królem?

Król słysząc to rzekł:

- Jednego z nas Żyd oszukał: albo mnie, albo ciebie – i dołożył chłopu jeszcze porcję twardych dukatów.

Chłop zaś wrócił do domu w nowym surducie i z pieniędzmi w kieszeni, mówiąc sobie:

- Tym razem zrobiłem dobry interes!

Jacob i Wilhelm Grimm