Dziś, kiedy przekonanie o niezbędności „zatargania najtajniejszym wnętrzem duszy polskiej” dla odrodzenia Polski staje się przekonaniem coraz szerszych mas Narodu, kiedy potrzeba przełomu narodowego jest z dnia na dzień bardziej oczywistą, nie może być żadnej dziedziny życia polskiego, pozostawionej poza zasięgiem przebudowy. Tak, jak przebudowie ulec musi ustrój polityczny i gospodarka, tak samo nowe oblicze uzyskać musi kultura, a nową treść jej wyraz — twórczość artystyczna.
Sztuka i Naród
Suma wszystkich wartości pozamaterialnych Narodu, żyjąca w jego członkach, jest Kulturą Narodową. Między życiem Narodu a jego kulturą istnieje wzajemna zależność: wszystkie czyny twórcze Narodu wzbogacają i kształtują stan kultury, a stan kultury w przeważającej mierze warunkuje wartość czynów twórczych członków Narodu. Najbezpośredniej stan kultury wyraża się w twórczości artystycznej — w muzyce, literaturze czy budownictwie, w obrazie czy piosence. Ale twórczość artystyczna nie tylko wyraża stan duchowy Narodu — ona go także niewątpliwie kształtuje — więc po prostu twórczość artystyczna jest jednym z ważnych, obok szkoły, organizacji i struktury społecznej, czynników wychowujących masy narodowe. I stąd płynie nieraz konieczność ingerencji czynników politycznych w sztukę gdy ta demoralizuje, i stąd płynie słuszność takiej ingerencji dziś. Nie należy jednak zapomnieć, że takie działanie jest zawsze tylko usuwaniem skutków, nie leczeniem przyczyn. W ten sposób można zniszczyć złą sztukę, nie tworząc w zamian dobrej. Można zabić, ale nie uzdrowić. To jest działanie nieraz na krótką metę niezbędne — kiedy Naród jest w wyjątkowych warunkach, bo Naród, pojęty jako całość, jest zawsze ważniejszy od swej, choćby nawet najbardziej estetycznej, części. Dziś ważniejsze jest jak najszybsze dokonanie przełomu narodowego od istnienia najpiękniejszych wierszy, powieści czy pieśni — jeśli ich bezpośrednie oddziaływanie na odbiorcow może w jakiejkolwiek formie oddalić cbwilę przełomu, bo dokonanie przełomu warunkuje dalsze istnienie całości Narodu. Ale na dalszą metę — już myśląc dziesiątkami lat — nie wystarczy negacja i zakaz zniszczenie wartości złych i destrukcyjnych. Na ich miejsce już dziś powstawać muszą wartości dobre i wielkie, bo nie może istnieć wielki Naród bez wielkiej sztuki.
Sztuka potrzebuje Idei i poświęcenia
Aby powstawały i rozwijały się pozytywne zdobycze artystyczne, musi w życiu narodowym istnieć specjalny klimat, specjalny zespół zespół napięć psychicznych i warunków kulturalnych, które uzależnia ją od siebie wartość i poziom sztuki. Dwa są czynniki najbardziej wrogie potężnemu rozwojow i twórczości artystycznej: bezideowość i zmaterializowanie. Naród polski dziś w przerażającej części, a wśród twórców niemal całkowicie, jest pozbawiony wielkiej, nadrzędnej, nadosobistej idei — i z tego wynika fakt, że najwybitniejszymi twórcami są dziś ludzie ożywieni ideą Polsce wrogą, bo są w ogóle jakąś ideą ożywieni. Zalew żydowszczyzny powoduje wraz z brakiem polskiej idei nadrzędnej krańcową niemal komercjalizację twórczości, brak prawdziwie wielkich napięć artystycznych, wynikających zawsze z atmosfery wielkich poświęceń jednostkowych i zbiorowych. Sztuka nie powinna być tworzona wtedy i tak, gdy i jak się opłaca; nadrzędnym czynnikiem zawsze być musi ambicja tworzenia rzeczy wielkich i pragnienie poświęcania ich dobru Narodu i jego kultury.
Sztuka potrzebuje ustroju wolności i porządku
Twórczość artystyczna nie może trwać czas dłuższy uciskana bezmyślną dyktaturą i policyjnymi rygorami. Z drugiej strony „liberalny” bałagan i brak jakichkolwiek więzów moralnych i organizacyjnych sprowadza na sztukę najgorsze nieszczęście — utratę celu istnienia, wyjałowienie treści, demoralizację. Rozwój sztuki, jej zdrowie i moc są więc ściśle uzależnione od typu ustroju, w którym żyje Naród. Tylko ustrój, organicznie w sobie łączący wolność i porządek, może dać Narodowi wielką sztukę.
Przełom Narodowy
Wartości, niezbędne dla rozwoju polskiej twórczości artystycznej, koniecznie dla tego, by nie zginęła ona pod rygorami nieuchronnie ją czekającymi, przynosi z sobą sama przyczyna tych rygorów. Przełom narodowy odrodzi polską sztukę. Dzięki niemu nie zginie ona ewolucyjnie swą dzisiejszą ewolucją ku marności, ale rewolucyjnie się odrodzi. Przełom narodowy w swej istocie niesie nie tylko zagładę dla dzisiejszego upadku, ale i wielką nadrzędną ideę i potrzebę wielkich poświęceń, zlikwidowanie żydostwa i pobudzenie biernych jeszcze kulturalnie do dziś mas chłopskich. Niesie wreszcie ustrój, jednoczący w sobie wolność i porządek, ustrój realizujący jedynie dziś słuszne zasady Programu Narodowo-Radykalnego.
Dzisiejsze obowiązki sztuki
Zła pozycja sztuki we współczesnym życiu polskim i niezadowalająca jej wartość jest dziś oczywista dla wszystkich, a przede wszystkim dla samych twórców. Droga do naprawy takiego stanu nie wiedzie przez doraźne, płytkie łatanie dziur w butwiejącym materiale. Prawdziwa droga jest dziś tak samo oczywista, jak i sama potrzeba naprawy — jest nią droga przełomu narodowego, który odrodzi nie taką czy inną dziedzinę życia narodowego, ale Naród cały, a więc i jego kulturę i twórczość artystyczną. Dziś każdy twórca musi wiedzieć, że winien być przede wszystkim rewolucjonistą, a dopiero potem artystą. Nie tylko dlatego, że w dzisiejszym położeniu Polska nie stworzy naprawdę wielkiej sztuki, ale dla tego też i głównie, że nawet największa sztuka nie stworzy przełomu narodowego, a przełom narodowy stworzy wielką sztukę.
Bronisław Onufry Kopczyński
Pismo Narodowo-Radykalne „Falanga”, 1937.
Najnowsze komentarze