Łukasz O.: Ignorancja i niewiedza, czyli fundamentalne słabości naszego społeczeństwa

Czy zastanawialiście się kiedyś, co sprawia, że współczesny, przeciętny człowiek jest tak często manipulowany? Czy to np. gdy robi zakupy w sklepie, czy za pomocą środków masowego przekazu, gdy np. ogląda telewizję lub czyta gazetę? Ile razy sami poczuliście się oszukani bądź zmanipulowani?

Zacznijmy od tego, co to właściwie jest manipulacja. Nauka definiuje manipulację jako formę wywierania wpływu na pojedynczą osobę bądź grupę osób w taki sposób, aby nieświadomie i z własnej woli zachowywały się one tak, jak chce tego manipulator, czyli osoba bądź grupy osób, które ów wpływ wywierają. Często zdarza się, że osoba lub grupa osób poddana manipulacji nie jest świadoma środków, za pomocą których jest manipulowana. Podstęp ten jest stosowany w celu osiągnięcia korzyści osobistych, ekonomicznych i politycznych. Tak więc jesteśmy poddawani manipulacji dość często np. podczas oglądania reklam, spotów i plakatów wyborczych, wiadomości, czytania gazet i portali internetowych, słuchania radia, przemówienia znanego polityka czy nawet podczas rozmowy ze sprzedawcą w sklepie. Jak pokazują powyższe przykłady manipulacja, ma istotny wpływ na podejmowane przez nas decyzje w wielu dziedzinach naszego życia.

Co zatem sprawia, że dajemy sobą tak łatwo manipulować? Czy istnieje jakiś skuteczny sposób, aby osłabić to niekorzystne dla nas oddziaływanie? Moim zdaniem manipulację znacznie ułatwiają dwa czynniki: ignorancja i niewiedza. Ignorancja jako np. lekceważenie negatywnych zjawisk społecznych, obojętność na drugiego człowieka czy na to, co dzieje się w życiu publicznym, lecz także ignorancja w szerszym znaczeniu jak np. zwykła znieczulica i obojętność, z jaką spotykamy się na co dzień. Ignorancja wobec wiedzy, kiedy np. coś nas zwyczajnie nie obchodzi i nie chcemy tego wiedzieć.

W naszym społeczeństwie często można się spotkać z ignorancją wyborczą. Nie dość, że wiedza społeczeństwa na temat wyborów jest bardzo słaba, to jeszcze często można usłyszeć od ludzi wyjaśnienia w stylu: „ja się nie znam i nie obchodzi mnie to”, „to i tak nic nie zmieni”. Oczywiste jest, że taka ignorancja siłą rzeczy prowadzi do małych frekwencji wyborczych, jednak bardziej przerażające jest to, że ludziom, którzy nie chodzą na wybory (zakładając oczywiście, że wybory są przeprowadzane uczciwie) de facto nie zależy na własnym życiu. Polityka ma wielki wpływ na nasze życie (praktycznie na wszystkie jego sfery), a więc to tak jakby powiedzieć „nie obchodzi mnie własne życie”.

Pewien znany niemiecki pisarz Johann Wolfgang von Goethe kiedyś powiedział:

„Nie ma nic straszniejszego niż czynna ignorancja”.

Jak pokazały ciemne karty historii ta negatywna cecha ludzka, przyczyniła się do licznych tragedii pojedynczych ludzi oraz ich rodzin, a także całych społeczeństw podczas I i II wojny światowej gdzie manipulacja ludźmi za pomocą propagandy wojennej była codziennością. Propaganda wojenna miała za zadanie ukrywać prawdę przed społeczeństwem i wywoływać w nim emocje.

Ignorancja jako zjawisko społeczne czy cecha pojedynczej jednostki nie tylko ułatwia manipulację, lecz także ułatwia powstawanie wielu negatywnych zjawisk jak np. zwiększenie drobnej przestępczości wśród nieletnich (z powodu braku reakcji społeczeństwa na pewne zjawiska kryminogenne wśród młodych osób), alkoholizm, narkomania, molestowanie seksualne czy mobbing.

Jeśli chodzi o samą niewiedzę, to ona była, jest i zawsze będzie dla nas groźna. Brak dostatecznej wiedzy na dany temat bezdyskusyjnie ułatwia manipulowanie nami jako społeczeństwem, sprzyja oszustwom (np. ze strony władz czy instytucji komercyjnych), kłamstwom medialnym, wyzyskiwaniu przez pracodawcę, lichwiarstwu itp.

Francuski pisarz Albert Camus wypowiedział kiedyś takie oto słowa:

„Zło na świecie płynie niemal zawsze z niewiedzy”.

Trudno się nie zgodzić z jego słowami, gdyż człowiek pozbawiony wystarczającej wiedzy często nie jest świadomy swoich czynów.

Czy zatem jesteśmy w stanie razem jako społeczeństwo oraz osobno jako jednostki całkowicie pozbyć się tytułowych słabości? Zapewne nie. Jednak możemy nad sobą pracować, wspólnie i indywidualnie walczyć z ignorancją (swoją, jak i cudzą) oraz uczyć się i rozwijać, a także zachęcać innych do nauki i samodoskonalenia.

Wtedy my sami oraz nasze społeczeństwo staniemy się lepsi i silniejsi.

Łukasz O.