Okres okupacji niemiecko-sowieckiej zwykliśmy postrzegać przez pryzmat zmagań zbrojnych, prowadzonych przez Polaków z Niemcami i Rosją. Tysiące publikacji, w tym wspomnień uczestników tych wydarzeń, zdają się wskazywać, że Polacy bili się z wrogiem za swoją i cudzą wolność, zapominając przy tym, że nadejdzie „day after”, i tę Wolna Polskę trzeba będzie urządzić od nowa. Nie jest to do końca prawda, a niniejsza publikacja dowodzi tego niezbicie.
Jeszcze najeźdźcy nie rozgościli się na dobre na zajętych polskich ziemiach, a już polscy narodowi radykałowie, niezaprzeczalnie elita intelektualna II RP (identyfikowani przed wojną jako ONR- „ABC”, chociaż – dla zasady – przypomnijmy, że była to jedna z wielu zewnętrznych organizacji środowiska nacjonalistycznego), przystąpili zarówno do tworzenia organizacji zbrojnej (Związek Jaszczurczy, potem Narodowe Siły Zbrojne), jak i do przygotowania podwalin pod system ustrojowy Odrodzonej Polski, uwolnionej od balastu skorumpowanej sanacji; systemu władzy, który prowadził Kraj z epoki murowanej do drewnianej.
„Piastowy Szlak” jest jednym z pierwszych opracowań ustrojowych. Opublikowany w konspiracji, w roku 1941, sygnowany pseudonimem Piotr Straża (ukrywał się pod nim Stanisław Kasznica), był zaczynem do dalszych prac, kontynuowanych przez Służbę Cywilną Narodu. SCN, jako organizacja cywilna, zaprzęgła do pracy tysiące fachowców i specjalistów, zajmujących się prawem, administracją, gospodarką etc., którzy pracowali na teoretycznymi i praktycznymi rozwiązaniami „tego, co po wojnie”. Historia potoczyła się jednak inaczej. Niepodległa Polska nie nastała. Jeden z okupantów został sojusznikiem naszych sojuszników, a my, z roli sojusznika, staliśmy się pionkiem w grze międzynarodowej polityki.
W „Piastowym szlaku” mamy przedstawioną, jako punkt wyjścia do rozważań ustrojowych, zewnętrzną rzeczywistość polityczną, która dziś już nie istnieje. Polska, mimo wojennego poświęcenia, nie stała się perłą europejskich narodów, bo rządy sojusznicze oddały nasz kraj we władanie sowieckiej Rosji. Nie ma już piłsudczyzny i sanacji, która przetrwała jedynie w piosence o Pierwszej Brygadzie czy opowieściach o Kasztance Marszałka. Utraciliśmy Ziemie Wschodnie, a z tym i wewnętrzny problem z ukraińską radykalną mniejszością, przesiedloną w przeważającej części po wojnie za Bug. Z „tutejszych”, Ukraińcy stali się „tamtejsi”, a konflikty przedwojenne zbladły wobec późniejszych wydarzeń (krwawa Rzeź Wołyńska) i dalszych, powojennych już losów naszych narodów, wspólnie poddanych komunistycznemu terrorowi. Zgodnie z marzeniem nacjonalistów, do Macierzy powróciły Ziemie Zachodnie, ale i tu sowiecki „darczyńca” długo dbał o to, by polskie prawo własności na tych terenach nie było ani jasne – ani trwałe. Zmieniła się jakościowa problematyka mniejszości żydowskiej, która z ilości duszącej polską przedwojenną gospodarkę, przeszła w mniejszość duszącą Polaków dosłownie – za pomocą sterowanego przez siebie aparatu bezpieki (której ofiarą padł sam Autor „Piastowego szlaku”); zaś teraz, 25 lat po upadku rządów partii komunistycznej, odgrywająca rolę samozwańczego autorytetu w sprawach polskiej polityki, historii, narodowej dumy i honoru. Także masy niemieckie opuściły Polskę, pozostawiając jedynie męczącą mniejszość, dysponującą jednak przywilejami większymi, niż kiedykolwiek. Zamiast związku wolnych, współpracujących ze sobą niepodległych państw – mamy dziś Unię Europejską, która niepodległość każdego kraju dusi i niweluje.
Ale „Piastowy szlak” to nie rozważania geopolityczne i analiza Polski przedwrześniowej – to tylko osnowa czegoś większego. To konkretny projekt ustrojowy, konstytucyjny, dla Polski. Czytając go dzisiaj, blisko 70 lat po jego sformułowaniu, widać wyraźnie, że prezentowane koncepcje nie uleciały w kosmos, że są – nadal – ważnym materiałem w dyskursie o kształcie Polski. Polski Niepodległej, uwolnionej od brukselskiej okupacji. I z przekazem tym należy się po prostu zapoznać. Na koniec kilka słów o autorze. Stanisław Kasznica (1908-1948), jeden z przywódców Grupy Szańca, twórca Związku Jaszczurczego, ostatni Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych. Aresztowany przez UB w lutym 1947 roku. Okrutnie torturowany, skazany został wyrokiem z 2 marca 1948 roku na czterokrotną karę śmierci oraz 4 lata więzienia (!). Wyrok wykonano 12 maja 1948 r. w więzieniu mokotowskim. Ciała nie wydano rodzinie, a szczątki St. Kasznicy odnaleziono dopiero w 2012 r., podczas prac wykopaliskowych na terenie Kwatery na Łączce. Requiescat in Pace.
Jako dodatek do „Piastowego szlaku” zamieszczamy opracowanie Kazimierza Gluzińskiego „Służba Cywilna Narodu”, poświęcone SCN, którą to organizacją autor kierował. K. Gluziński, młodszy brat Tadeusza, założyciela ONR, należał do politycznej czołówki narodowych radykałów okresu wojennego.
Adam Gmurczyk
Przedmowa do książki „Piastowy szlak. Projekt konstytucyjny Grupy „Szańca””. Szczegóły wydawnictwa TUTAJ
Najnowsze komentarze