François Duprat: Ideologia partii Baas

Jedyną arabską partią nacjonalistyczną godną tej nazwy pozostaje Baas. Różne ruchy nawiązujące do naseryzmu nie były w stanie doprowadzić do stworzenia poważnej siły ideologicznej i politycznej w krajach arabskich. Baas musi być rozpatrywana jako jedyny reprezentant ideologii jedności arabskiej będący zorganizowaną partią, nie ograniczający się do bycia jedynie ruchem wpierającym to stanowisko, nieważne jak licznym (wczoraj był nim naseryzm, dziś być może kadafizm).

Baas wyróżnia się jako jedyna panarabska partia polityczna (za wyjątkiem niezwykle oryginalnej Syryjskiej Partii Socjal-Nacjonalistycznej) która rozwinęła doktrynę narodowo-rewolucyjną. Dokonała tego na bazie historycznych i politycznych analiz swojego założyciela i przywódcy, Michela Aflaka (prawosławnego Syryjczyka), początkowo rozproszonych w licznych artykułach a następnie ujętych w syntetycznej pracy Fi sabīl al-Ba’as  (Na drodze do odrodzenia) wydanej w Damaszku w roku 1959, w czasie istnienia Zjednoczonej Republiki Arabskiej łączącej Syrię i Egipt.

Aflak analizuje nacjonalizm w opozycji do filozofii marksistowskiej: “Historia narodu arabskiego rozwijała się niezależnie od historii Zachodu i Europy. Teorie i formy organizacji pochodzące z Zachodu i rozwijane w tamtejszych warunkach nie odpowiadają potrzebom środowiska arabskiego i nie spotykają się z jego uznaniem. (…) Naród arabski nie jest małym narodem o drugorzędnym znaczeniu który mógłby przyjąć przesłanie inne niż własne, iść  w ślady innego narodu i żywić się resztkami z jego stołu. (…) Doktryna marksistowska jest zagrożeniem dla Arabów, gdyż grozi eliminacją ich charakteru narodowego oraz dlatego, że narzuca współczesnej myśli arabskiej sztuczną i stronniczą perspektywę, niszcząc wolność i pełnię jego myśli.”

Choć Aflak nie jest muzułmaninem, nacjonalizm arabski powinien według niego inspirować się islamem, lecz zupełnie inaczej niż chcą tego Bractwo Muzułmańskie czy pułkownik Kaddafi: „Każdy naród posiada swą siłę przewodnią, którą od czasu pojawienia się islamu jest dla nas religia. Tylko religia była zdolna do przebudzenia uśpionych sił Arabów i poprowadzenia ich ku jedności. Dziś przewodnią siłą Arabów jest nacjonalizm. Arabowie którzy pozbawiani są swej wolności, suwerenności i jedności rozumieją język nacjonalizmu i jego przesłanie.”

Baas uznając pozytywną rolę islamu w dążeniu do arabskiej jedności, pozostaje świecką partią nacjonalistyczną. Jednocześnie przedstawia się ona jako partia socjalistyczna: „Socjalizm partii Baas jest całkowicie zgodny z potrzebami narodu arabskiego. (…) Ogranicza się do organizacji życia gospodarczego i redystrybucji bogactwa w świecie arabskim, położenia fundamentów pod gospodarkę zapewniającą sprawiedliwość i równość wśród obywateli oraz promocji rewolucji w obszarze produkcji i środków produkcji. (…) Nasz socjalizm opiera się na przekonaniu, że społeczność arabska ma swe własne potrzeby, własne uwarunkowania historyczne i cechy szczególne. Filozofia partii Baas jest nie do pogodzenia z materialistycznymi koncepcjami komunizmu. (…) Nasz socjalizm opiera się na jednostce i jej osobowości. Socjalizm Baas uznaje, że główna siła narodu leży w indywidualnych motywacjach które pobudzają ludzi do działania, dlatego nie chcemy zniesienia własności prywatnej, a jedynie zapewnienia, że nie będzie ona nadużywana.(…) Nasz socjalizm zwycięży w warunkach państwa arabskiego, to jest wtedy gdy Arabowie uzyskają wolność, gdy znikną bariery jakie przed sukcesem socjalizmu stawiają imperializm, feudalizm i polityka kreśląca granice geograficzne.”

W rozmowie którą przeprowadził Jacques Benoist-Méchin na potrzeby książki Un printemps arabe (Arabska wiosna, wyd 1959 r.), Michel Aflak przedstawił szczególnie uderzającą definicję narodu i związków między jednostką a społecznością historyczną: „Jesteśmy arabskimi nacjonalistami. Chcemy podnieść człowieka do najwyższego godności. Cel ten możemy osiągnąć jedynie w ramach narodu. Człowiek jest w pełni sobą gdy działa wewnątrz narodu. Naród to scena na której człowiek odgrywa rolę którą jest jego własny los. Jeśli usuniemy scenę, człowiek upadnie pozbawiony znaczenia.”

Decyzja Związku Radzieckiego o wsparciu dla sprawy arabskiej, szczególnie w wypadku Palestyny i ważne interesy ZSRR w świecie arabskim zaowocowały rozpowszechnionym przekonaniem o współpracy arabskich nacjonalistów z komunizmem, a nawet podporządkowania się mu. Problem, szczególnie w wypadku partii Baas, wynika z bardzo dobrych relacji Syrii i Iraku z Moskwą.

Rzeczywistość przedstawia się zupełnie inaczej. Z powodu nieustającej wrogości islamu wobec marksistowskiego materializmu, Arabowie uznają imperializm radziecki za równie niebezpieczny jak każdy inny. Nawet podczas pierwszych kontaktów arabskich nacjonalistów ze Związkiem Radzieckim podkreślano różnice między ZSRR a arabskimi partiami komunistycznymi.

W opublikowanym w 1944 manifeście Baas napisanym przez Aflaka czytamy: „Nie jesteśmy przeciwko Związkowi Radzieckiemu, wyraźnie rozróżniamy między nim a lokalną Syryjską Partią Komunistyczną. Arabowie nie widzą powodów do przeciwstawiania się dużemu państwu takiemu jak Związek Radziecki, który już od swego powstania okazywał sympatię krajom walczącym o niepodległość. Naszym celem jest ustanowienie przyjaznych relacji ze Związkiem Radzieckim za pomocą środków formalnych i umów międzynarodowych, a nie poprzez lokalną partię komunistyczną. Sukcesy w naszym kraju, komunizm zawdzięcza słabościom umysłów. Świadomy Arab nie może być komunistą bez porzucenia arabizmu, gdyż te dwie idee są nie do pogodzenia. Komunizm jest obcy wszystkiemu co arabskie. Może on stać się największym zagrożeniem dla nacjonalizmu arabskiego, gdyż nie jest w stanie w sposób systematyczny określić swoich celów.”

W tym czasie, partia Baas była świadoma, że komuniści będą posługiwać się szowinizmem i antyimperializmem aby zdobyć poparcie w krajach arabskich. Gdyby nacjonalizm arabski nie wytworzył struktury ideologicznej, zostałby wchłonięty przez komunizm. Wysiłki Aflaka na rzecz wyposażenia partii w spójny aparat ideologiczny pozwoliły na sformułowanie odpowiedzi na wyzwania stawiane przez marksizm. By to osiągnąć baasiści działają na rzecz „arabskiego socjalizmu”, by odebrać możliwości działania propagatorom marksizmu. Jednak ów arabski socjalizm (głoszony przez wszystkie ruchy na rzecz jedności arabskiej) nie ma nic wspólnego z marksizmem-leninizmem. Jest on projektem na wskroś nacjonalistycznym i środkiem popularyzacji nacjonalizmu co Aflak ujmuje wprost: „Nacjonaliści arabscy rozumieją, że socjalizm jest najpewniejszym sposobem na osiągnięcie odrodzenia narodowego i budowę nacjonalizmu ponieważ wiedzą, że do walki o nie muszą włączyć się wszyscy Arabowie. Nie będzie to możliwe dopóki będą podzieleni na panów i niewolników. Innymi słowy uważamy, że Arabowie nie osiągną odrodzenia dopóki nie będą przekonani, że nacjonalizm oznacza sprawiedliwość, równość i godne życie w obrębie społeczeństwa.”

Przez zwolenników marksizmu taki “socjalizm arabski” może być określony jedynie za pomocą klasycznych epitetów „oszukańczego populizmu” i „socjal-faszystowskiej demagogii.”

Socjalizm Baas jest identyczny z tym prezentowanym przez wszystkie ruchy faszystowskie, sam Aflak zaś wyraźnie przedstawia zachodnich myślicieli faszystowskich (mimo swej fundamentalnej wrogości wobec „obcych światu arabskiemu ideologii” często odwołuje się do komunizmu) jako wrogów marksistowskiej koncepcji walki klas.

François Duprat

Przekład: Redakcja Xportal.pl

Źródło: Xportal.pl

François Duprat (1941-1978)  francuski działacz polityczny. Członek ruchów Occident i Ordre Nouveau. Redaktor naczelny pism L’Action européenne i Revue d’histoire du fascisme. Jeden z założycieli Frontu Narodowego i członek biura politycznego partii, gdzie przewodził Grupom Rewolucyjnych Nacjonalistów. Zginął w zamachu bombowym.

Fragment tekstu „Le Ba’as, idéologie et histoire”, pierwotnie opublikowanego jako suplement do pierwszego numeru Revue d’histoire du fascisme w 1973 r.

***

Więcej o Francois Duprat TUTAJ.