Stanisław Kasznica – niezłomny nacjonalista i ostatni komendant NSZ

Stanisław Kasznica urodził się 25 lipca 1908 r. we Lwowie w rodzinie prawniczej. Jego ojciec Stanisław Wincenty Kasznica, potomek posła na Sejm Czteroletni Antoniego Trębickiego, w latach 1929-1931 był rektorem Uniwersytetu Poznańskiego. W wieku 12 lat jego syn rozpoczął naukę w poznańskim Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego. W latach 1936-1933 studiował prawo na Uniwersytecie Poznańskim. Działacz „Bratniej Pomocy”. Od 1934 r. działacz Obozu Narodowo-Radykalnego, członek Organizacji Polskiej – tajnej struktury kierowniczej ONR.

W czasie kampanii polskiej walczył jako dowódca plutonu baterii w 7 DAK, podporządkowanemu Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii w składzie Armii „Poznań”. Brał udział w walkach nad Bzurą i w obronie Warszawy. W tym samym dywizjonie służył brat Stanisława, Jan, który jednak nie przeżył wojny.

Konspiracyjną działalność niepodległościową rozpoczął w szeregach Grupy „Szańca”, wywodzącej się z przedwojennego ONR-„ABC”. Członek powołanego na przełomie roku 1939 i 1940 Komisariatu Cywilnego, kadrowej organizacji obozu narodowego, której celem było przygotowanie administracji na wyzwolonych spod okupacji terenach Polski. Autor książki wydanej w serii broszur programowych bibliotek „Szańca” – „Piastowy Szlak” (Warszawa 1941) – pierwsze powojenne wydanie ukazało się w ramach „Biblioteki Szczerbca”.

Po utworzeniu NSZ pełnił funkcję szefa Administracji Ogólnej w strukturach Służby Cywilnej Narodu. Od jesieni 1943 r. członek Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Od września 1944 r. do stycznia 1945 r. komendant Okręgu NSZ Częstochowa, następnie od stycznia do sierpnia 1945 r. komendant Inspektoratu „Zachód” NSZ-OP. Od czerwca 1945 r. szef wywiadu OP, a od sierpnia 1945 r. p.o. komendant głównego NSZ-OP. Na przełomie 1945 i 1946 r. wraz z grupą kadry NSZ-OP wszedł do NZW. 15 lutego 1947 r. aresztowany w Zakopanem przez funkcjonariuszy Departamentu III MBP. W czasie trwającego rok śledztwa, mimo tortur, Kasznica nie załamał się. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 2 marca 1948 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany 12 maja 1948 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego szczątki zostały zidentyfikowane  w lutym 2013 roku po ekshumacjach prowadzonych przez IPN na tzw. Łączce na warszawskich Powązkach.

Życiorysy takich osób jak Stanisław Kasznica pokazują nam, jak wiele jako naród straciliśmy w wyniku okupacji niemieckiej i sowieckiej. Ludzi bezkompromisowych, odrzucających głupie teorie o „mniejszym złu”, zastąpili cyniczni koniunkturaliści i zawodowi „patrioci” zaprzedani obcym stolicom. Stanisław Kasznica, wielki bojownik o Wielką Polskę, na zawsze w naszej pamięci!

WT

ipn.gov.pl; J. Drużyńska, S. Jankowski „Wyklęte życiorysy”