Można zaryzykować twierdzenie, że integracja europejska jest racją bytu Belgii. To państwo jest zbyt małe, by istnieć samodzielnie; podzielone na skłócone wspólnoty językowe nie posiada etnicznego fundamentu państwowości; nie ma wielowiekowych tradycji cementujących społeczeństwo na wzór choćby Szwajcarii. Nic więc dziwnego, że właśnie Belgia stała się kolebką najbardziej radykalnego ruchu paneuropejskiego. Ruchu trudnego do zaszufladkowania, o którym Yannick Sauveur pisał: „trockiści skrajnej prawicy? Lewicowi faszyści? Prawicowi komuniści? Czy po prostu nieklasyfikowalni?”…
1. Z lewa na prawo i z powrotem: życiorys „Proroka”
Jean Francois Thiriart urodził się w 22 III 1922 r. w Brukseli w mieszczańskiej rodzinie o liberalno-masońskich tradycjach. W wieku 15 lat wstąpił do ultralewicowej Jeune Garde Socialiste, działał też Ligue Scolaire Internationale pour la Paix i Union Socialiste Anti-Fasciste – organizacjach będących przybudówkami „frontu ludowego” .
Po wkroczeniu Wehrmachtu odnalazł się nagle w szeregach kolaboranckiego ugrupowania Amis du Grand Reich Allemand. Tak raptowna metamorfoza stanie się bardzie zrozumiała, gdy przypomnimy sobie, że był to okres paktu Hitler-Stalin. Thiriart jednak, w odróżnieniu od np. komunistów Thoreza, pozostaje wierny orientacji proniemieckiej także po napaści na ZSRR. Na swój sposób był nadal człowiekiem lewicy współpracując z Fichte Bund dr. Kessemaiera – organizacją mającą pozostawać pod wpływem niemieckich nacjonalbolszewików Wolffheima i Laufenberga.
Przypuszczać można, że światopogląd Thiriarta ukształtowała „idea europejska” – faszystowska wersja internacjonalizmu, popularna zwłaszcza wśród lewicujących kolaborantów. Faszyści państw satelickich, zepchnięci na pozycje wasala Niemiec nie mogli odwoływać się do tradycyjnego nacjonalizmu, musieli więc znaleźć sobie inne ideologiczne uzasadnienie współpracy z Trzecią Rzeszą. W czasie wojny laboratorium nowej ideologii stała się Francja, gdzie do propagatorów eurofaszyzmu należał Pierre Drieu La Rochelle. Ten uzdolniony pisarz pisał o sobie: „Jestem faszystą, ponieważ zmierzyłem postęp dekadencji Europy. [...] nie aprobując wtrącania się obcych imperiów w sprawy naszego kontynentu, takich jak Stany Zjednoczone czy Rosja, nie znalazłem innego ratunku niż Hitler i hitleryzm”. Nacjonalizm jest dla niego anachronicznym dziedzicem XIX-wiecznego materializmu. Podziwia Hitlera jako „europejskiego socjalistę”, w 1940 r. zostaje we Francji by uczestniczyć w budowie „zjednoczonej i socjalistycznej Europy”. W obliczu klęski wyznaje: „Tak, jestem zdrajcą. Byłem w porozumieniu z wrogiem”. I dalej wyjaśnia: „Nie jestem zwyczajnym patriotą, nie jestem zakutym nacjonalistą. Jestem internacjonalistą. Nie jestem tylko Francuzem, jestem Europejczykiem”.
Thiriart kolaboracyjny epizod przypłacił więzieniem. Do polityki wraca dopiero pod koniec lat 50., wraz z innymi byłymi kolaborantami, na skrajnej prawicy. W 1960 r. współtworzy Comité d’Action et de Défense des Belges d’Afrique, który broni belgijskich wpływów w Kongo (m.in. poprzez poparcie dla niepodległości Katangi); w szeregach tej reakcyjnej grupy Thiriart znajduje bazę dla głoszenia koncepcji „Euroafryki”. Po kilku tygodniach (8 VII 1960) Komitet zmienił nazwę na Mouvement Action Civique; w pismach MAC „Nation Belgique” i „Jeune Nation” publikował m.in. dawny przywódca rexistów Leon Degrelle.
Pożywką dla rozwoju MAC staje się konflikt algierski. Walka OAS przyciąga skrajną prawicę z całej Europy. Thiriart pisze: „Francja i Belgia – wczoraj połączone w zwycięstwie, dziś w ciężkich próbach. Algieria, Kongo – dwie wojny prowadzone przez tych samych wrogów, wrogów Europy”. Dla podkreślenia ogólnoeuropejskiego wymiaru tej walki pismo „Belgique-Afrique” zostaje przemianowane na „Europe-Afrique” z podtytułem „Dla wspólnoty [rozciągającej się] od Narviku do Cap”. Współpraca z OAS pozwala Thiriartowi przekształcić „poujadistowski” MAC w ruch rewolucyjny. W odróżnieniu jednak od francuskich nacjonalistów z OAS Thiriart chce instrumentalnie wykorzystać Francję jako trampolinę ruchu: „Zwycięstwo przeistoczy Francję w pierwsze państwo narodowo-komunitarne, swego rodzaju mikrokosmos Europy. Ta nowa Francja – czy raczej skondensowana Europa – posłuży nam za bazę wypadową w ideologicznym, politycznym i wojskowym zdobyciu całej naszej europejskiej ojczyzny, aż po Bukareszt”.
Klęska OAS sprawia, że poglądy Thiriarta stają się coraz bardziej popularne. Nowi ludzie przyznają słuszność jego twierdzeniu, że przed Algierią był Suez i Indochiny, że zmierzch europejskich imperiów zaczął się w roku 1945, że II wojna światowa była klęską nie tylko Niemiec ale całej Europy . Dlatego ewolucja thiriartystów podąża w przeciwnym kierunku niż reszty skrajnej prawicy, która chciała obrony białego chrześcijańskiego Zachodu przed komunizmem i antykolonialnymi rewolucjami w sojuszu z USA (co owocuje oskarżeniami, że Thiriart jest podwójnym agentem sterowanym przez Moskwę).
We wrześniu 1961 r. proklamowany zostaje „Manifeste à la Nation Européenne”, rodzi się paneuropejska sieć przeciw satelityzacji Europy przez USA . 4 III 1962 z inicjatywy Mosleya i Thiriarta odbył się w Wenecji zjazd z udziałem także niemieckiej NPD i włoskiego MSI. Utworzona wówczas Nationale Partei Europas – Parti Nationale Européen – National Party of Europe rychło jednak rozpada się na skutek sporów między Włochami i Niemcami. Transnarodową „europejską partią rewolucyjną” (parti révolutionnaire européenne) ma być Jeune Europe . Sekcje JE działały – oprócz Belgii – także we Włoszech (Pierfranco Bruschi), Francji (Gerard Bordes), Austrii (Fred Borth), Niemczech (Joachim Kunze), Hiszpanii (Pedro Valles), Wielkiej Brytanii (Oswald Mosley), Holandii (Pijmon Balk), Portugalii (Fernando Dias), Szwajcarii (Roland Gueissaz) i Danii . Thiriart publikuje (w siedmiu językach!) prace „Un Empire de 400 millions d’hommes: l’Europe” (1964) i „La Grande Nation: l’Europe unitaire” (1965), w których wykłada założenia „komunitaryzmu narodowoeuropejskiego”.
Zmierzch ruchu zaczyna się jednak już w 1964 r., gdy Thiriart zdecydował się na udział w wyborach komunalnych w Belgii. Krok ten wywołuje kontrowersje wśród komunitarystów, których większość stała na pozycjach antyparlamentarnych i kontynuowała (do 1970 r.) działalność jako JE. Thiriart tworzy Parti Communautaire Européen, koncentruje się jednak na wydawaniu (od listopada 1965 r.) miesięcznika „La Nation Européenne” mającego 10.000 egz. nakładu i 2000 prenumeratorów. Na łamach pisma spotykały się takie osoby jak pisarz Pierre Gripari, deputowany departamentu Alpes-Maritimes Francis Palmero, ambasador Syrii w Brukseli Selim El Yafi, ambasador Iraku w Paryżu Nather El Omari, szef misji Vietcong w Algierze Tran Hoai Nam, radykalny działacz afroamerykański Stockeley Carmichel, dygnitarze algierskiego FLN Chérif Belkacem, Si Larbi i Djambil Mendimred, przewodniczący Organizacji Wyzwolenia Palestyny Ahmed Choukeiri.
Efemeryczna PCE zasługuje wszakże na uwagę jako partia otwarta dla „wszystkich Europejczyków, bez względu na to, z jakiego horyzontu filozoficznego przybywają” – po negatywnych doświadczeniach z nacjonalistyczną skrajną prawicą Thiriart chce wyjść z neofaszystowskiego getta. Ten antykomunistyczny bojownik zaczyna teraz szukać partnerów… w Europie Wschodniej, w państwach komunistycznych usiłujących poszerzyć zakres swej autonomii wobec Moskwy. Jego artykuł „Europa od Dublina po Bukareszt” ukazał się 1 VIII 1966 r. w belgradzkim periodyku „Meżdunarodna Politika”, w tym samym roku Thiriart odwiedza Rumunię i spotyka się – z inicjatywy Ceausescu – z premierem ChRL Czou En-lajem. Lider komunitarystów desperacko szuka „Piemontu” dla wyzwolenia Europy.
Drugim obszarem jego zainteresowań jest świat arabski: Algieria (co może szokować w przypadku dawnego współpracownika OAS!), Egipt, Irak, Syria – i tu kieruje swe kroki jesienią 1968 r. W czasie swej długiej podróży rozmawia z przywódcami partii Baas i prezydentem Egiptu Naserem, bierze udział w kongresie Arabskiego Związku Socjalistycznego, udziela wywiadów dla irackich i libańskich mediów. Swoich rozmówców stara się nakłonić do stworzenia walczących z „imperializmem izraelskim” Brigades Révolutionnaires Européennes na wzór na kominternowskich Brygad Międzynarodowych. Dla Thiriarta, wierzącego w bliskość III wojny światowej między USA i Chinami, Brygady miały być zalążkiem Armée Libération Européenne. Bezskutecznie. Gdy odmówił mu (podobno pod naciskiem radzieckim) rząd iracki Thiriart wraca do Belgii i kończy z polityką. W lutym 1969 r. ukazał się ostatni numer „Nation Européenne” .
Twórca komunitaryzmu koncentruje się na pracy zawodowej (jest optykiem), działa w ruchu zawodowym swojej branży , zajmuje się sportem: spadochroniarstwem i żeglugą. Z polityką ma kontakt sporadyczny: w 1971 r. wziął udział w kongresie integralistów w Perugii, cztery lata później udzielił wywiadu dla „Cahiers du CDPU” stworzonych przez Michela Schneidera , w 1978 nawiązuje kontakt z liderem CIPRE Yannick’em Sauveurem, który poświęca mu swoją dysertację doktorską, od 1982 r. patronuje Lucowi Michelowi i jego PCN. Do czynnej polityki wraca na krótko, w sierpniu 1992 r. biorąc udział w delegacji zachodnioeuropejskich nacjonalrewolucjonistów do Moskwy.
Zmarł 23 XI 1992 r.
2. Wielka, większa i największa: idee thiriartyzmu
2.1. Źródła
Konstruując swoją doktrynę Thiriart czerpał z najróżniejszych źródeł – wymieniani są tu tak różni ludzie jak Raymond Aron, Bertrand de Jouvenel, Julien Freund, Josip Broz Tito, Mao Tse-tung czy Ben Bella . By nie być gołosłownym…
Jego heroiczna koncepcja człowieczeństwa – nadhumanizm (surhumanisme) – inspirowana jest filozofią Fryderyka Nietzschego . W wizji polityki, opartej na rozróżnieniu „przyjaciel – wróg”, widać wpływ zarówno Niccolo Macchiavellego jak Carla Schmitta. Sposób myślenia o narodzie (wspólnocie losu) to dług u José Ortegi y Gasseta. Jako „nacjonalista europejski” Thiriart był sukcesorem paneuropeizmu Richarda hr. Coudenhove- Kalergi, zaś ideę Imperium Europejskiego zapożyczył od amerykańskiego (!) faszysty Francisa P. Yockeya. Ideał ustroju państwowego, scentralizowanego i arystokratycznego, wywodzi się z jednej strony z jakobinizmu Emmanuela Sieyesa (Thiriart nieraz przedstawiał się jako „jakobin wielkiej Europy”), z drugiej zaś – z teorii „krążenia elit” Vilfreda Pareto i pokrewnych (Gaetano Mosca, Roberto Michels). Gospodarczą teorię komunitaryzmu ukształtowali tacy myśliciele Johann Fichte („zamknięte państwo handlowe”), Friedrich List (protekcjonizm), John Maynard Keynes (interwencjonizm), James Burnham (menadżeryzm) i Juan Peron („trzecia droga”) . Wyznaczając strategię ruchu Thiriart powoływał się na Włodzimierza Lenina i Antonio Gramsciego.
Całość tworzy ideologię, w której współistnieją elementy prawicowe (socjaldarwinizm, elitaryzm, imperializm) i lewicowe (historyczny i biologiczny materializm, linearny historycyzm i progresywizm, jakobiński centralizm) . Sam Thiriart definiował swój „komunitaryzm narodowo-europejski” (Communautarisme National-Européenne) jako „elitystyczny socjalizm europejski”, a od 1983 r. jako „komunizm uwolniony od marksistowskiej utopii” . Komunitaryści odrzucają podział na lewicę i prawicę, proponując zamiast tego „nową geometrię polityczną”, w której PCN walczy przeciw wielogłowej hydrze „Partii Amerykańskiej” . Faktem jest, że zarówno belgijski ośrodek badawczy CRISP (Manuel Abramowicz i Wim Haelsterman) jak publikowany w Jerozolimie „World Antisemitism Report” odżegnały się od traktowania thiriartystowskiej PCN jako grupy skrajnej prawicy.
2.2. Naród
Jak na nacjonalistę przystało, dla Thiriarta pojęciem centralnym, wokół którego zbudowana została cała ideologia, był naród. Cała teoria ekonomiczna komunitaryzmu była służebna wobec narodu: nie ma socjalizmu bez narodu, pisał Thiriart, „Naród jest naczyniem a socjalizm jest zawartością”.
Naród ten rozumiany był jednak specyficznie. Thiriartyści krytykują „patriotyzm cmentarzy”, konserwatywną koncepcję narodu (Nation-héritage), którego spoiwem miałaby być wspólna przeszłość, odziedziczona kultura, język. W równym stopniu dystansują się od rasistowskiej wizji narodu zdeterminowanego biologicznie – „wspólnoty krwi” połączonej wspólnym pochodzeniem. Powołując się na hiszpańskiego nacjonalistę José Antonio Primo de Riveira’ę, dla którego naród był „wspólnotą przeznaczenia”, Thiriart tworzy pojęcie narodu-syntezy (Nation-fusion). W tym ujęciu naród okazuje się być „aktem woli”, to nie zbiorowość z góry nam dana, lecz taka, którą można dowolnie kształtować . Dlatego w tym woluntarystycznym ujęciu „Narodziny narodu europejskiego zaczynają się od powstania partii historycznej”.
Drugie założenie Thiriartowskiej koncepcji narodu wynikało z jego socjaldarwinizmu. Pisał: „Wolność słabych to demagogiczny mit na użytek wyborów. Słabi nigdy nie byli wolni i nigdy nie będą. Kto chce być wolny, musi chcieć być potężny. Kto chce być wolny musi być w stanie ograniczać wolność innych [...]” . Uważał, że naród istnieje tylko jeśli jest niezależny, a jest niezależny tylko jeśli jest potężny. „Niepodległość małych narodów jest fundamentalnie niemożliwa”, twierdził . Niezależność była dlań możliwa tylko pod warunkiem zachowania samowystarczalności gospodarczej, do takowej zaś zdolne były tylko zbiorowości liczące przynajmniej 200 milionów ludzi. Thiriart był więc bezwzględnym przeciwnikiem nacjonalizmów etnicznych (petit-nationalisme) jako anachronicznych i destruktywnych.
Wniosek mógł być jeden: Naród-Europa to konieczność. Europa musi powstać jako ucieleśnienie woli wyższości (une volonté de supériorite) . „Nie mówimy o uczynieniu z Europy trzeciej siły, ale pierwszej siły”, pisał Thiriart. Nie będzie to jednak zwykłe mocarstwo. Europa ma do odegrania misję szczególną (Nation-pilote) – „Europa jest wyrazem… pewnej wizji Człowieka”. Jako kolebka mitu prometejskiego wytycza drogę światu w duchu „europejskiego humanizmu”: heroicznego, wojowniczego, arystokratycznego.
„My jesteśmy Narodem Europy”, wołają więc thiriartyści .
2.3. Europa: wymiar zewnętrzny
Thiriart i jego zwolennicy postrzegają Europę jako „kolonię” imperializmu amerykańskiego i – do czasu – radzieckiego. Thiriartysta Carlo Terracini pisze, że „Europa EWG nie jest niczym więcej, niż wschodnim wyrostkiem robaczkowym jankeskiej talassokracji, której centrum jest Ocean Atlantycki zredukowany do funkcji wewnętrznego jeziora Stanów Zjednoczonych”. Rzucają więc hasło „Europa dla Europejczyków” postulując niepodległość i reunifikację kontynentu. Początkowo hasło to zwrócone było przeciwko porządkowi jałtańskiemu, wbrew któremu zamierzano zbudować „Europę od Brestu do Bukaresztu”; sojusznikiem w walce przeciw ZSRR i USA miały być maoistowskie Chiny.
Wobec kryzysu afgańskiego Thiriart w latach 1983-1984 reorientuje swoją koncepcję: konstatuje, że amerykańscy globaliści chcą odepchnąć radziecka tellurokrację od oceanów. W niepublikowanej pracy „L’Empire euro-soviétique de Vladivostock à Dublin” uznaje więc, że wobec nowej osi światowej Pekin – Waszyngton Europa i ZSRR powinny stworzyć strategiczny sojusz . „Jeśli ZSRR chce zachować Syberię, musi zawrzeć pokój z Europą [rozciągającą się] od Brestu do Bukaresztu. [...] ZSRR nie ma dość siły, by zachować równocześnie Warszawę i Budapeszt z jednej, a Czytę i Chabarowsk z drugiej strony”, głosi . Zaprezentował trzyetapowy plan: 1) „niepodległość” Europy Zachodniej, 2) pokojowa koegzystencja z ZSRR, 3) reunifikacja kontynentu wraz z… Syberią. Zdaniem Thiriarta Ural nie jest granicą, bo nigdy nie zatrzymał żadnego najeźdźcy: ani Hunów, ani Mongołów, ani Rosjan – Europa ma swe granice na Amurze i Ussuri. Starą formułę imperium zastępuje nowa: „Europa od Dublina po Władywostok”.
Flanki zjednoczonej Europy ma zabezpieczyć od południa Turcja, od północy Grenlandia, dlatego należy jak najszybciej przyjąć do Unii Europejskiej pierwszą przezwyciężając „separatystyczne” skłonności drugiej. Już na początku lat 60. Thiriart krytykował De Gaulle’a m.in. za to, że ustanowił granice Europy „w Marsylii a nie Algierze”, dlatego Unia ma objąć też kraje Afryki Północnej. Poszerzenie Europy politycznej o Śródziemnomorze wymaga zerwania – w imię polityki imperialnej – z rasizmem i kolonializmem. „Europa nie może prowadzić przez wieczność walki ze światem arabskim. Imperium rzymskie włączyło Hiszpanów, Galów, Germanów. Dlaczego nie moglibyśmy włączyć Arabów?”. Politykę zagraniczną Imperium Europejskiego ujął Thiriart w lapidarną formułę: „z Afryką – symbioza, z Ameryką Łacińską – przymierze, ze światem arabskim – przyjaźń, z USA – równoprawne stosunki”.
Wrogiem Numer Jeden Europy – właściwie jedynym dostrzeganym konkurentem w walce o panowanie nad światem – pozostają Stany Zjednoczone. W publicystyce thiriartystowskiej porównywane są do starożytnej Kartaginy, podczas gdy Europie przypadać ma rola Rzymu. Ta historyczna analogia uzyskuje głębsze znaczenie ze względu na przydawanie USA cech talassokracji a Imperium Europeum – tellurokracji, przez co rywalizacja mocarstw ukazuje się jako zmagania między dwoma fundamentalnie odmiennymi typami cywilizacji.
2.4. Europa: wymiar wewnętrzny
Komunitaryści chcą Europy unitarnej, jednako krytykując jednoczenie kontynentu poprzez wspólny rynek, konfederację („Europa Ojczyzn” de Gaulle’a) czy federację . W zjednoczonej Europie stare waśnie np. francusko-niemieckie przejdą do historii jak spory angielsko-szkockie. Dotychczasowe narodowości będą mogły pozostać („Europa dla wszystkich Europejczyków” zapewni autonomię kulturalną) ale tylko jako folklor. Europejczycy będą mieli prawo do tożsamości etnicznej ale rację bytu ma tylko jeden patriotyzm polityczny – europejski. Ta „republika unitarna i imperialna” ma być wolna od dominacji jakiejkolwiek grupy etnicznej. Chodzi o możliwość, pisał Thiriart, „że człowiek urodzony w Kadyksie będzie burmistrzem Warszawy”.
W Europejskim Państwie Unitarnym (L’Etat unitaire européen) wspólne mają być gospodarka, polityka zagraniczna, obrona i ustawodawstwo (wedle formuły Economie – Diplomatie – Défense – Droit), jednolite prawo konstytucyjne, karne, cywilne i administracyjne . Powstaną zintegrowane europejskie siły zbrojne (Armée Populaire Nationale-européenne) wyposażone w broń nuklearną, gdyż „Europa neutralna to Europa uzbrojona”; odrzucone jest natomiast NATO jako „polityczno-wojskowy instrument amerykańskiej wasalizacji Europy”.
Polityczny ustrój Europy będzie centralistyczny, gdyż thiriartyści preferują władzę „silną i arystokratyczną” . „Znamy źródło wolności i jest nim władza. Jeśli chcemy zachować pierwszą – musimy kultywować drugą”, pisał Thiriart . Demoliberalnej „partiokracji” (particratie) komunitaryści przeciwstawiają „arystokrację dynamiczną” opartą na współzawodnictwie, selekcji i krążeniu elit . W praktyce ustrojowej przejawiałoby się to systemem monopartyjnym (to PCN miałaby w chambre européenne reprezentować ludy Europy) i korporacyjnym (senat, złożony z przedstawicieli “komunitarnych syndykatów”) z silną władzą wykonawczą.
W sferze gospodarczej thiriartyści proponują własną wersję Trzeciej Drogi: przeciwstawiają się zarówno marksizmowi jak „plutokracji”, zarówno kolektywizmowi („społeczeństwo-termitiera”) jak egoizmowi . Społeczeństwo bezklasowe ma zostać osiągnięte bez walki klas – poprzez deproletaryzację robotników . „Socjalizm komunitarny” (socialisme communautaire) to gospodarka wielosektorowa, w której – przy zachowaniu inicjatywy prywatnej – upaństwowiony zostałby przemysł zbrojeniowy, produkcja strategiczna, energetyka i służby publiczne, zaś inne działy uległyby “socjalizacji” poprzez rozwój samorządu pracowniczego (sektor mieszany kapitał-praca) . Bardzo istotną częścią programu ekonomicznego thiriartystów był postulat jednolitej waluty europejskiej jako sposobu na zerwanie z hegemonią dolara. „Kontrola przemysłu europejskiego przez amerykański kapitał finansowy prowadzi prostą drogą do protektoratu politycznego”, uważają.
3. Kolektywny „Książę” : ruch komunitarny
Mimo „wewnętrznej emigracji” Thiriarta jego idee pozostały żywe. Wprawdzie w 1969 r. większość członków Giovane Europa (włoskiej sekcji ruchu) znalazła się w neofaszystowskim Movimento Politico Ordine Nuovo ale idee Thiriarta propagowały inne organizacje. W 1967 r. na bazie katolickiej prawicy (Movimento Integralista Europeo) utworzona została Europa Civilta. Ta kierowana przez Lorisa Facchettiniego organizacja prowadziła dla swych członków paramilitarne obozy szkoleniowe, powiązana była z tzw. „czarnym spiskiem” – próbą neofaszystowskiego przewrotu ks. Junio Borghese w 1970 r.
Z kolei w październiku 1968 r. grupa rzymskich studentów, członków GE (Enzo Maria Dantini, Di Luia Serafino, Ugo Gaudenzi, Ugo Cascella) utworzyła Organizzazione Lotta di Popolo. Grupa ta, zaklasyfikowana topornie jako „nazi-maoistowska”, reprezentowała lewicę thiriartystowską: o ile dla Thiriarta Chińska Republika Ludowa była tylko taktycznym sojusznikiem, to jego epigoni traktowali maoizm jako wzór do naśladowania. Swą walkę o „wyzwolenie ludu włoskiego, integralnej części Europy, od kolonializmu rosyjsko-amerykańskiego, Watykanu i międzynarodowego syjonizmu” Lotta di Popolo prowadzi do 1973 r. OLP nawiązuje kontakty w Niemczech (National-Revolutionäre Aufbauorganisation), Austrii, Hiszpanii, Włoszech, Szwajcarii i Francji. W tej ostatniej Organisation Lutte du Peuple tworzy w 1971 r. Yves Bataille, łącząc lewicujących secesjonistów z neofaszystowskiego Ordre Nouvelle i grupę Nicolasa Tandlera „Pour une Jeune-Europe”.
We Francji idee Thiriarta wywierają też wpływ na lioński biuletyn „Socialisme Européen” (1967-1971), funkcjonujący na styku środowiska „narodowo-rewolucyjnego” i… socjalistów z Fédération de la Gauche Démocrate Socialiste Mitteranda i Dubedou; swoją linię definiował jako „socjalizm rewolucyjny, pragmatyczny, wolnościowy i federalistyczny, komunitarny i organiczny, humanistyczny, europejski”. Podobny charakter miały pisma „Révolution Socialiste Européenne” i „Le Communard” („organ walki studentów socjalistów europejskich”). W październiku 1974 r. ukazuje się pierwszy numer „Dimension Européenne” oznajmiając istnienie Centre d’Initiative Progressiste Européen. Kierowany przez Yannicka Sauveura i Henry’ego Castelferrusa CIPRE wywodzi się z Lutte du Peuple reprezentując jeszcze bardziej lewicową linię ideologiczną. Dysponuje sekcjami w Tulonie, Amiens i Bayonne, nawiązuje kontakty we Włoszech, Hiszpanii, Niemczech i Austrii. Grupa koncentrowała się na pracach studyjnych ale 12-13 IX 1977 r. podejmuje próbę zorganizowania I Kongresu Europeistycznego (Premier Congrès européiste) w Wiedniu. Po jego fiasku działalność CIPRE zamiera. Echa komunitaryzmu dało się słyszeć wreszcie w Centre de Documentation Politique et Universitaire z Aix-en-Provence, którego organ „Cahiers du CDPU” redagował znany nam z OLP Bataille.
Niedobitki komunitarystów pierwszej generacji przetrwały do końca lat 70., gdy ideami Thiriarta zainteresowało się młode pokolenie, ludzie tacy jak José Cuadrado Costa z Valladolid (Hiszpania) i Luc Michel z Charleroi (Belgia). W 1983 r. w Madrycie powstały Bases Autonomas (Fernando Perdices), po ich delegalizacji w 1990 r. ideę unitarnej Europy głosił nadal Frente Autonomo. W 1988 r. w Barcelonie zaczęło się ukazywać pismo „DisidenciaS”, wokół którego skupili się zarówno byli falangiści (Ernest Mila) jak trockiści (Joan Colomar); rok później z tego środowiska wyrosła Platforma Nueva Europa z organem „Sin Tregua”. Wpływ Thiriarta zauważalny był też w organizacjach takich jak Vanguardia Nacional-Revolucionaria czy Terceira Via Solidarista.
Odrodzenie komunitaryzmu przyszło jednak z Belgii. Jego sprawcą był Michel: działacz neofaszystowskiego Front de la Jeunesse, założyciel Mouvement Socialiste Européen Occident, twórca w 1981 r. narodowo-rewolucyjnej grupy Front Nationaliste – Nationalistisch Front (FNF). W 1982 r. spotyka się z Thiriartem, co wywiera nań kolosalny wpływ. W tym samym roku zaczyna się ukazywać miesięcznik „Conscience Européenne”, traktowane jako laboratorium ideologiczne odrodzonego komunitaryzmu. Ewolucja młodych nacjonalistów przyśpiesza w trakcie kampanii przeciw instalowanym w Europie amerykańskim rakietom, w której biorą udział na równi z pacyfistami i goszystami . W rezultacie w czerwcu 1984 r. na bazie FNF i Mouvement Socialiste Populaire utworzona została Parti Comunautaire National-européen. W jej szeregach znaleźli się też byli komuniści jak Richard Ramaekers (b. działacz prochińskiej Parti Communiste Wallon, w PCN pełniący funkcję sekretarza generalnego Action Syndicale Communautaire) czy Jacques Vasamillet (sekretarz regionalny PCN w Walonii) – w odróżnieniu od poprzedników thiriartyści drugiej generacji odrzucają antykomunizm.
Celem Michela jest przekształcenie PCN w „jedyną partię narodoworewolucyjną i narodowokomunistyczną przestrzeni frankofońskiej i pierwszą partię narodoworewolucyjną w Europie”. Partnerami mają być periodyk Nowej Prawicy „Vouloir” w Belgii oraz nacjonalbolszewicki Nouvelle Résistance i radykalna frakcja FN „Nationalisme et République” we Francji. Już w 1987 r. partia Michela rozpoczyna współpracę z francuskimi thiriartystami skupionymi wokół „Partisan Européen” (Y. Sauveur, Thierry Mudry), w czasie belgijskich wyborów 1991 r. wchodzi w alians z neofaszystowską Parti des Forces Nouvelles i lewicowymi regionalistami z Alliance Républicaine Nationaliste Wallonne . W lipcu 1993 r. utworzone zostały sekcje partii w Paryżu i… w Budapeszcie (Europanemzet Közössegi Part) a w listopadzie PCN wchłania Groupes de Base du Brabant. Ekspansja uwieńczona zostaje sukcesem w 1996 r., gdy do PCN wstępuje większość członków francuskiego Nouvelle Résistance; rok później szwajcarska sekcja NR. Poza „przestrzenią frankofońską” do partnerów PCN należały m.in. rosyjski Front Ocalenia Narodowego oraz inspirowany przez Libię Mouvement des Comités révolutionnaires (Fabrice Beaur).
PCN obudowuje się organizacjami afiliowanymi: Association EUROPE-ECOLOGIE (1988), Comité National Anti-MacDonald’s NEFASTFOOD, Association de solidarité internationale „La Cause des Peuples”, wreszcie kolektyw antynazistowski Résistance Européenne – Europäische Widerstand (1997) i Collectif pour la leveé de l’embargo en Irak (1998). Zasięg oddziaływanie partii mają też poszerzyć wewnątrzpartyjne frakcje; w trakcie IV konferencji w grudniu 1998 r. ukonstytuowały się „nurty”: nacjonalbolszewicki (National-bolchevique), euroleninowski (Leniniste-européen), rewolucyjno-syndykalistyczny (Syndicaliste révolutionnaire), narodoworewolucyjny (National-révolutionnaire), radykalno-ekologiczny (Vert radical), socjalistyczno-radykalny (Socialiste radical) i europejsko-demokratyczny (Démocrate européen). Mimo to wpływy PCN są nikłe: najlepszym bodaj do tej pory wynikiem wyborczym było „otarcie się” o 4 % podczas wyborów komunalnych we Fleurus (1994).
***
Narodowoeuropejska Partia Komunitarna, choć we własnym mniemaniu jest awangardą rewolucji europejskiej, reprezentuje polityczny margines. A jednak jej uroszczenia do roli awangardy przestają być absurdalne gdy popatrzymy na kierunek ewolucji Unii Europejskiej.
Jarosław Tomasiewicz
Tekst został opublikowany w: Unia Europejska i miejsce Polski w integrującej się Europie, Bielsko-Biała, 2004.
Źródło: http://europapatrianostra.wordpress.com/
Najnowsze komentarze