Nakładem wydawnictwa Dębogóra, znanego z wydawnictw zakorzenionych w tradycji katolickiej, ukazała się 900 stronicowa, monumentalna (formatu B5) praca Józefa Zielińskiego występującego pod pseudonimem Mariusz Kułakowski „Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień”.
Pracę Kułakowskiego rozpoczyna wstęp Rafała Ziemkiewicza i przedmowa Wojciecha Wasiutyńskiego. Po opiniach publicystów zamieszczony jest rys biograficzny Dmowskiego autorstwa Ignacego Chrzanowskiego i Stanisława Kozickiego.
W części pierwszej obejmującej lata 1864-1895 czytelnicy znajdą informacje o rodzinie i młodości Dmowskiego – akt ślubu rodziców polityka, akt urodzenia i metrykę chrztu Dmowskiego, wspomnienia o Dmowskim Stefana Niebudka, Bronisława Bouffałła, Karwasińskiego, Stanisława Czekanowskiego i Marii Niklewiczowej. W części pierwszej znalazły się też informacje o czasach studenckich Dmowskiego – wspomnienia polityka z jego działalności w Zecie, wspomnienia o Dmowskim Jana Offenberga, Stefana Żeromskiego, Jabłonowskiego, Nakęskiego, Czarnockiego. Ostatni rozdział pracy poświęcony Lidze Polskiej i Lidze Narodowej. Początki działalności politycznej Dmowskiego czytelnikom przybliżają wspomnienia Hłaski, Jabłonowskiego, Tomasza Ruśkiewicza, autobiograficzne lidera narodowców, list do Żeromskiego. W rozdziale trzecim opisana jest pierwsza podróż Dmowskiego na zachód 1891-92. Część pierwszą kończy kalendarium obejmujące wydarzenia z lat 1864-1895.
W części drugiej opisane są losy Dmowskiego w latach 1895-1904. Rozdział pierwszy części drugiej przybliża czytelnikom publicystykę Dmowskiego na łamach „Przeglądu Wszechpolskiego” i działalność w Lidze Narodowej. W rozdziale pierwszym zamieszczone są fragmenty publicystyki z „Przeglądu Wszechpolskiego”, listy polityka do Surzyckiego, Miłkowskiego, Limanowskiego, Jabłonowskiego, wspomnienia o Dmowskim Jaxy Bykowskiego, Chmielewskiego, Dębickiego, Koskowskiego, Załuskiego, Jabłonowskiego. W rozdziale drugim zostały przybliżone losy Dmowskiego podczas jego wyjazdów zagranicznych w latach 1898-1900, opisane we wspomnieniach Dębickiego, Kiniorskiego, Załuskiego, listach do Reymonta, Miłkowskiego, Saporskiego. Rozdział trzeci przybliża czytelnikom działalność Dmowskiego w Krakowie w latach 1900 – 1904 na podstawie listów Dmowskiego do Surzyckiego, Reymonta, Miłkowskiego, Wasilewskiego, wspomnień o Dmowskim Załuskiego, Kozickiego, Niklewiczowej, wspomnień samego polityka. Rozdział czwarty poświęcony jest podróży Dmowskiego do Japonii i przybliża misje polityka w cesarstwie na postawie jego relacji, listów do Miłkowskiego, Douglasa, relacji Pruszyńskiego. Część drugą kończy kalendarium wydarzeń z lat 1895-1904.
Część trzecia pracy dotyczy lat 1905-1914. Rozdział pierwszy przybliża wydarzenia lat 1905-1906 na podstawie listów do Miłkowskiego, wspomnień Jabłonowskiego, Kozickiego, Kiniorskiego i samego polityka. Rozdział drugi opisuje działalność Dmowskiego w latach 1907-1911 na podstawie wspomnień lidera narodowców, Seydy, Kiniorskiego, Harusewicza, Badeniego, Głąbińskiego, Kozickiego, Jabłonowskiego, Koskowskiego, Wasilewskiego, Krzesławskiego, listów polityka do Libiszowskiego. Rozdział trzeci przybliża działalność polityczną Dmowskiego w przededniu I wojny światowej w latach 1911-1914 na podstawie wspomnień Dubanowiczowej, Jabłonowskiego, Rzewuskiego, Reymonta, Rozwadowskiego, listów Kozickiego, Wasilewskiego, Raczkowskiego. Rozdział czwarty opisuje życie prywatne lidera narodowców w latach 1907-1914 na podstawie wspomnień Kaczanowskiego, Fudakowskiego, Noyszewskiego, Libiszowskiego, Kiniorskiego, Czetwertyńskiego, Marii Niklewiczowej. Część trzecią kończy kalendarium wydarzeń z życia Dmowskiego z lat 1905-1914.
Część czwartą poprzedza kolejna przedmowa Wojciecha Wasiutyńskiego (pierwsze wydanie Instytutu Dmowskiego w USA składało się z dwu tomów) i obejmuje lata 1914-1919. Rozdział pierwszy opisuje losy Dmowskiego na ziemiach Polskich i w Rosji w latach 1914-15, na podstawie wspomnień Niklewiczowej, Filochowskiego, Kiniorskiego, Kozickiego, Heydla, Jabłonowskiego, Libiszowskiego, listów do Wasilewskiego. Rozdział drugi opisuje pobyt Dmowskiego w Londynie, Paryżu, Lozannie w latach 1915-1917 na podstawie wspomnień Morawskiego, Jabłonowskiego, Platera, Kozickiego, listów do Sazonow, Zamoyskiego, Wasilewskiego. Rozdział trzeci opisuje działalność Dmowskiego w Komitecie Narodowym Polskim w latach 1917-1918 na podstawie listów do Paderewskiego, Zamoyskiego, wspomnień Wielowieyskiego, Winiarskiego, Kozickiego, przemówień Dmowskiego w USA. W rozdziale czwartym czytelnicy znajdą informacje o pracy Dmowskiego w czasie konferencji pokojowej w Wersalu w 1919 roku zamieszczone w listach do Grabskiego, Niklewiczowej, Focha, Giełguda, wspomnieniach Wasiutyńskiego, Dłuskiego, Rydlewsklego, Kozickiego, Grzymały-Siedleckiego, Szury, protokołach Komitetu Narodowego. Część czwartą kończy kalendarium działalności Dmowskiego w latach 1914-1919.
Część piąta pracy obejmuje lata 1920-1939. W rozdziale pierwszym zostały opisane pierwsze lata II RP od 1920 do 1926 roku, w tym podróż Dmowskiego do Afryki, na podstawie listów do Kozickiego, Zdanowskiego, do „Gazety Warszawskiej”, Niklewicza, Smulskiego, Chrzanowskiego, Wasilewskiego, Paderewskiego, klubu poselskiego Związku Ludowo- Narodowego, Reymonta, Niklewicza, Zamoyskiej, relacji Niklewicza, Głąbińskiego, Bartoszewicza, Kozickiego, Szczepkowskiego, „Dziennika Poznańskiego”, Sołtysiaka, Gluzińskiego, Korolca. Rozdział drugi opisuje działalność Dmowskiego w Obozie Wielkiej Polski i Stronnictwie Narodowym na podstawie wspomnień Brzezińskiego, Korolca, Zdanowskiego, Fenglera, Niklewicza, Kozickiego, Galińskiego, Gluzińskiego, Kowerskiego, listów do Raczkowskiego, Zdanowskiego, Kozickiego, Chrzanowskiego, Wojciechowskiego, Prądzyńskiego, artykułów i pamiętników polityka Dmowskiego. Część piątą kończy kalendarium wydarzeń z życia Dmowskiego z lat 1920-1939 i tekst poświęcony podróżom Dmowskiego.
Publikacje „Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień” kończy bibliografia zawierająca informacje o pismach i drukach Dmowskiego, korespondencji lidera narodowców, przemówieniach, referatach, wywiadach i rozmowach Dmowskiego oraz o publikacjach, które mogą być autorstwa Dmowskiego i czasopismach narodowych. Bibliografia zawiera też informacje o pismach o Dmowskim, wydawnictwach źródłowych, pamiętnikach, opracowaniach, biografiach, czasopismach poświęconych Dmowskiemu, biogramach w polskich encyklopediach, artykułach z emigracyjnej „Myśli Polskiej” o Dmowskim drukowanych w latach 1941-1969, powieściach opisujących lidera narodowców, literaturze obcojęzycznej poświęconej Dmowskiemu, obecności Dmowskiego w literaturze pięknej. Prace zamyka indeks nazwisk.
We wstępie do pracy Kułakowskiego, znany z popularyzowania myśli narodowej i postaci Dmowskiego, Rafał Ziemkiewicz, przypomniał, że przez ostatnie kilkadziesiąt lat postać Dmowskiego była przemilczana lub w haniebny sposób szkalowana. Zdaniem Ziemkiewicza Kułakowski w swej pracy ukazuje poprzez listy Dmowskiego i opinie mu współczesnych prawdę o liderze narodowców – „jednym z ojców naszej niepodległości”. Wydawca książki w pracy „Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień” docenił szczególnie publikacje nieznanych dotychczas zdjęć, relacji i listów. Zdaniem wydawcy: „cała ta korespondencja pokazuje Dmowskiego oczywiście, jako wybitnego męża stanu, wielkiego polityka, człowieka o niezwykle szerokich horyzontach intelektualnych i rozległych kontaktach, ale także, jako osobę bardzo serdeczną, dowcipną, z nieskrywaną potrzebą relacji z ludźmi”. Publikacja jest więc zatem interesująca i dla zawodowych historyków, i dla tych, którzy dziś kontynuują walkę polityczną Dmowskiego.
Jan Bodakowski
Tekst na ten temat ukazał się pierwotnie na portalu Prawy.pl
Najnowsze komentarze